Japonya'daki bilim insanları, omurgalılarda ilk kez dişilerde yumurtaya, erkeklerde ise sperme dönüşen hücrelerin yaşam süresinde cinsiyet farklılıklarına yol açtığını ve bu hücrelerin çıkarılmasının aynı yaşam beklentisine sahip hayvanlara yol açtığını gösterdi.

Deneyler, iki hafta içinde cinsel olgunluğa ulaşan ve birkaç ay yaşayan bir tatlı su türü olan küçük turkuaz killifish üzerinde gerçekleştirildi, ancak araştırmacılar benzer bir biyolojik mekanizmanın insanlar ve diğer türlerdeki yaşam süresi farkını da etkileyebileceğinden şüpheleniyorlar.

Osaka Üniversitesi'nden çalışmanın kıdemli yazarı Prof Tohru Ishitani, "Killifishlerdeki yaşlanma süreci insanlardakine benziyor, bu yüzden insanların daha karmaşık olduğunu düşünmüyorum. Bu araştırmanın insanlarda yaşlanmanın kontrolünü anlamak için bir basamak olacağını düşünüyorum" dedi.

Ishitani, sperm veya yumurta sahibi olmanın erkekler ve kadınlar arasındaki en belirgin farklardan biri olduğunu, bu nedenle bunların yaşam süresi üzerinde bir etkisi olup olmadığını araştırmanın mantıklı olduğunu söyledi. Ekibi bir dizi deneyde, sperm ya da yumurtaya dönüşen germ hücrelerinin üretiminin durdurulmasının daha uzun yaşayan erkeklere ve normalden daha genç ölen kadınlara yol açtığını ve esasen yaşam süresi farkını kapattığını gösterdi.

Ishitani, "Eşey hücrelerinin yok edilmesinin hem erkeklerin hem de kadınların ömrünü uzatmasını bekliyorduk, ancak bu sadece erkeklerin ömrünü uzatırken kadınların ömrünü kısalttı. Beklenmedik bir durumdu ama bu keşfin yaşam süresindeki cinsiyet farklılıklarına ışık tutabileceğini fark ettik" diye konuştu.

BALIKLAR ÜZERİNDE NASIL ZİNCİRLEME ETKİLERİ VAR?
Science Advances dergisinde yazan araştırmacılar, sperm ve yumurta üretimini engellemenin balıklar üzerinde nasıl zincirleme etkileri olduğunu anlatıyor. Dişilerdeki hormonal değişiklikler, sağlıklı dokuların korunması pahasına büyümeyi teşvik ederken, östrojenin azalması kardiyovasküler hastalık riskini artırdı. Erkekler karaciğerlerinde daha fazla D vitamini üreterek daha iyi kemik, kas ve cilt sağlığına sahip olmalarını açıklamış olabilirler.

Ekip, killifishlere D vitamini verilmesinin yaşam süresini uzatıp uzatmadığını test etmeye devam etti ve erkeklerde %21, dişilerde ise %7 artış kaydetti. Herhangi bir kötü etki görülmezken, Ishitani "uygun miktarda" kullanmanın önemli olduğunu söyledi. İngiltere'de sağlık yetkilileri sonbahar ve kış aylarında günlük 10 mikrogram veya 400 IU D vitamini takviyesi önermektedir. Günlük 100 mikrogramdan veya 4000 IU'dan fazla almak zararlı olabilir.

Spermin erkeklerin yaşam beklentisini baskılayıp baskılamadığı belirsizdir, ancak Ishitani bu fikri destekleyen bazı kanıtlar olduğunu söyledi. 2012 yılında 81 Koreli hadım üzerinde yapılan bir çalışmada, benzer sosyoekonomik geçmişe sahip hadım edilmemiş erkeklere kıyasla 14 ila 19 yıl daha uzun yaşadıkları tespit edilmiştir. Ancak kayıtlar 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar uzanıyor ve diğer faktörleri dışlamak zor.

Lancaster Üniversitesi'nde sağlıklı yaşam süresini uzatmanın yollarını araştıran Dr. David Clancy, diğer hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, üremenin engellenmesinin özellikle dişilerde yaşam süresini uzattığını, bunun da büyüme ve üreme ile bakım ve yaşam süresi arasında bir denge olduğunu düşündürdüğünü söyledi.

Clancy, "Burada, sperm veya yumurta öncüsü hücrelerin çıkarılmasıyla dişilerin ömrü kısaldı, ancak erkeklerde, muhtemelen artan D vitamini aktivitesiyle ilgili bir mekanizma sayesinde büyüme gibi yaşam süresi de uzadı. Açıkça görülüyor ki, bu hücrelerin yaşam süresini düzenleyen sinyalleri bu balıklarda ve muhtemelen diğer hayvanlarda da cinsiyetler arasında farklılık gösteriyor" dedi.

KADINLAR, ERKEKLERDEN YÜZDE 5 DAHA UZUN YAŞIYOR
Dünya genelinde kadınlar ortalama olarak erkeklerden yaklaşık %5 daha uzun yaşamaktadır. Genç erkeklerin kazalarda ve intihar sonucu ölme olasılığının daha yüksek olması ve kadınların genellikle daha sağlıklı yaşam tarzlarına sahip olması gibi çok sayıda faktör bu eşitsizliğe katkıda bulunmaktadır. Ancak, bu eşitsizlik diğer türlerde de görülmektedir: dişi maymunlar ve eski dünya maymunları erkek meslektaşlarından daha uzun yaşama eğilimindedir.

İnsanlar için beklenen yaşam süresi farkının boyutu ülkeler arasında büyük farklılıklar göstermektedir. Birleşik Krallık'ta 2020-2022 yılları arasında doğanlar için beklenen yaşam süresi erkekler için 78,6 yıl, kadınlar için 82,6 yıldır. Rusya'da ise erkekler, kısmen daha fazla alkol ve sigara kullanımı nedeniyle kadınlardan yaklaşık 13 yıl daha erken ölme eğilimindedir.