Anadolu Ajansının (AA), Cumhuriyet'in 100. yılı nedeniyle hazırladığı dosya haberler kapsamında derlediği bu haberde, geçmişten bugüne kara yolu ulaşımı alanında yapılan atılımlar ele alındı.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığından alınan bilgiye göre, Cumhuriyet'in ilan edildiği 1923'te ulusal sınırlar içinde 13 bin 900 kilometresi stabilize şose ve 4 bin 450 kilometresi toprak yol olmak üzere, toplam 18 bin 350 kilometre yol ve 94 köprü bulunuyordu.

Ülke yolları hakkında ilk kez 1927'de 5 yıllık programlar hazırlanmaya başlandı. 1929'da Nafia Vekaleti (Bayındırlık Bakanlığı) içinde Şose ve Köprüler Reisliği kurularak ve çıkarılan "Yol Kanunu" ile kara yolu yapım çalışmalarına hız verildi.

1923-1947 döneminde yapılan çalışmalar sonucunda, 825 kilometresi asfalt, 116 kilometresi parke, geri kalanı ise şose, tesviye ve ham olmak üzere kara yolu ağı 43 bin 743 kilometreye ulaştırıldı, köprü faaliyetlerinde ise aynı dönemde 166 köprü inşa edildi.

Başlatılan yol hamlesini daha dinamik ve çağdaş bir yapı içerisinde uygulamaya koyabilmek için 1950'de Bayındırlık Bakanlığına bağlı Karayolları Genel Müdürlüğü kuruldu.

Sağlık, eğitim gibi sosyal ağırlıklı temel hizmetlerin her yere ulaştırılabilmesi amacıyla sürdürülen çalışmalarla 1960'da 7 bin 49 kilometresi asfalt, 34 bin 990 kilometresi stabilize, 9 bin 168 kilometresi toprak ve 10 bin 335 kilometresi geçit vermeyen yol olmak üzere 61 bin 542 bin kilometrelik bir yol ağına ulaşıldı. Bu yol ağının 26 bin 711 kilometresi devlet yolu, 34 bin 831 kilometresi il yolu olarak hizmet verdi.1950'de köprülerin toplam uzunluğu 3 bin 421 metre iken, 1960'da bu uzunluk 32 bin metreye çıktı.

Devam eden 10 yılda ise mevcut yolların asfalt kaplanmasına önem verildi. 1970'te asfalt yolların uzunluğu 19 bin 226 kilometreye ulaştırılarak toprak tesviye yolların uzunluğu 5 bin 403 kilometreye düştü.

1970'lerde otoyolların yapımı gündeme geldi

Otoyolların yapımı ise 1970'li yıllarda gündeme geldi. Bu konuda hedeflenen ilk çalışmalar bugünkü adı 15 Temmuz Şehitler Köprüsü olan Boğaziçi Köprüsü ve İstanbul Çevre Yolu ile İzmit-İstanbul Ekspres Yolu oldu. Boğaziçi Köprüsü ile çevre yolu 1973'te hizmete açıldı. Boğaziçi Köprüsü, Avrupa ve Asya arasındaki ilk sabit bağlantı olarak Türkiye ulaşım ağının çok önemli bir halkasını oluşturdu.

1980'de ise toplam 62 bin 500 kilometrelik yol ağı bulunuyordu. Bu yıllarda uzun vadeli bir otoyol ağı planlaması yapıldı. Planlamalar kapsamında, yapımına başlanan Gebze-İzmit Otoyolu hızla tamamlanarak hizmete açıldı. Bunu Tarsus-Pozantı ve ardından Kapıkule-Edirne Otoyolları izledi. 1985'te yapımına başlanan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü 1988'de hizmete alındı.

1990'da, toplam yol ağı uzunluğu 59 bin 409 kilometre oldu. Bu dönende yap işlet devret modeli geliştirildi. Bu yıllarda otoyol çalışmaları çerçevesinde, Ankara Çevre, İzmir-Çeşme, Edirne-İstanbul, İstanbul-Ankara, İzmir-Aydın, Tarsus-Pozantı-Mersin, Tarsus-Adana-Gaziantep otoyolları gibi pek çok önemli yol kesiminde çalışmalar yapıldı. Bolu Tüneli yapımına da bu dönemde başlandı.

Bölünmüş yol hamlesi

Bölünmüş yol hamlesi ise 2002'de başlatıldı. Yaklaşık 21 yıllık sürede otoyollar da dahil olmak üzere 23 bin 38 kilometre bölünmüş yol yapılarak toplam bölünmüş yol ağı 29 bin 139 kilometreye ulaştırıldı. Bölünmüş yol ağıyla sadece 6 il birbirine bağlıyken, 77 ilin birbiri ile bağlantısı sağlandı.

Bu süreçte birçok önemli yatırım hayata geçirildi. Karadeniz Sahil Yolu ile Karadeniz sahil kesiminde yer alan pek çok il, ilçe, belde ve liman birbirine direkt bağlanarak bölge ekonomisine büyük katkı sağlandı.

Ankara-İzmir Yolu 569 kilometre uzunluğunda ve bölünmüş yol standardında inşa edilerek 2009'da hizmete sunuldu.

Dünya çapında bir kalkınma projesi olan Güneydoğu Anadolu Projesi'ni yüksek standartlı bir ulaşım ağıyla desteklemek için yapılan 191,5 kilometre uzunluğundaki Gaziantep-Şanlıurfa Otoyolu da 2009'da hizmete alındı.

Avrupa ile Orta Doğu arasındaki ana otoyol aksının önemli bir halkasını oluşturan 144,3 kilometre uzunluğundaki Niğde-Pozantı Otoyolu da 2013'te tamamlandı.

Toplam 426 kilometre uzunluğundaki İstanbul-İzmir Otoyolu'nun tamamı 2019'da açıldı. Bu yol sayesinde Türkiye ekonomisinin omurgasını oluşturan Marmara ve Ege Bölgeleri otoyol ağı ile bağlanmış oldu.

Osmangazi Köprüsü de 384 kilometre otoyol, 42 kilometre bağlantı yolu olmak üzere toplam 426 kilometrede uzunluğundaki İstanbul-İzmir Otoyolu'nun en önemli kesimini oluşturuyor.

Kuzey Marmara Otoyolu Projesi İstanbul'un batısındaki Kınalı mevkisinden başlayarak, İstanbul, Kocaeli, Sakarya illerini kuzeyden katedip, Sakarya'nın Akyazı ilçesi yakınlarında sonlanan ülkenin en önemli kara ulaştırması yatırımları arasında yer alıyor. Kınalı-Odayeri, Odayeri-Paşaköy ve Kurtköy-Akyazı olarak 3 ana bölüm halinde 398 kilometre uzunluğunda tasarlanan Kuzey Marmara Otoyolu'nun toplam uzunluğu 45 kilometrelik Nakkaş-Başakşehir kesiminin de projeye dahil edilmesiyle toplam 443 kilometreye ulaştı. Otoyolun bitirilen kesimleri, 2016'dan itibaren peyderpey hizmete sunuldu ve Nakkaş-Başakşehir kesimi dışında tamamlanarak trafiğe açıldı. Kuzey Marmara Otoyolu bünyesinde yer alan tüneller, dünyanın en geniş kesit alanına sahip kara yolu tünelleri oldu.

Proje kapsamında Yavuz Sultan Selim Köprüsü de 2016'da hizmete alındı.

Ankara-Niğde Otoyolu da toplam 330 kilometre uzunluğunda olup, 2020'de hizmete açıldı. Proje ile Marmara, Karadeniz, İç Anadolu, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerini birbirine bağlayan otoyol ağı ve lojistik merkezler arasında kesintisiz ulaşım hizmeti tesis edildi.

Kahramanmaraş-Göksun yolu, Güneydoğu Anadolu-GAP Bölgesi'ni İç Anadolu'ya ve Karadeniz Bölgesi'ne bağlayan güzergah üzerinde yer alıyor. Toplam 64,1 kilometre uzunluğunda olan yol 2020'de hizmete girdi.

1915 Çanakkale Köprüsü ile Çanakkale Boğazı'nda tarihte ilk kez kesintisiz kara yolu geçişi sağlandı. Köprü, bağlantı yollarıyla 2022'de hizmete sunuldu.

Dev tünel projeleri

Ülkedeki tünel yatırımlarının büyük bölümü 2002 sonrasında hayata geçirildi. 2003 öncesinde toplam uzunluğu 50 kilometre olan 83 tünele ilave olarak 2003-2023 yıllarında 673 kilometre uzunluğunda 403 tünel yapıldı ve tüm yollara hizmet veren tünel sayısı 486'ya, toplam uzunlukları 723 kilometreye ulaştırıldı.

Bu süreçte Avrasya Tüp Geçişi, denizin 106 metre altında inşa edildi. Dünyada, denizin en derininde yapılan ilk projenin uzunluğu 14,6 kilometre ve bunun 3,4 kilometrelik kesimi denizin altından tünelle geçiliyor.

14 bin 500 metrelik uzunluğuyla ülkenin ve Avrupa'nın en uzun çift tüplü kara yolu tüneli olan Zigana Tüneli ile Doğu Karadeniz'in Doğu Anadolu, İran ve Uzak Doğu'ya yüksek standartlı bağlantısı sağlandı.

Kuzey Marmara Otoyolu'nda yer alan 10 tünel, dünyanın en geniş kesit alanına sahip kara yolu tünelleri olarak hizmet veriyor.