Nisan ayı ortalarında Türk Boğazlarından geçip Karadeniz’e açılması beklenen iki adet Amerikan Arleigh Burke sınıfı fırkateynin, geçişleri iptal oldu. Bu gemilerin yerine, nisan ayı sonunda, 127 metre boyunda ve 4570 tonluk Amerikan sahil güvenlik gemisi USCGC Hamilton’un (WMSL-753) Karadeniz’e geçişi gerçekleşti. Karadeniz’e giren bu gemi, açık bir Amerikan kaynağına göre, TCG Turgutreis (F-241) fırkateynimizle de bir geçiş eğitimi yapıyor. Bu geminin geçişiyle, diğer iki gemi geçişinin iptali arasında bir ilişki olup olmadığı, şimdilik, açık kaynaklardan anlaşılmıyor. Her anlamda tam donanımlı iki fırkateyn yerine ilk bakışta, bölgede artan tansiyon nedeniyle, bir sahil güvenlik gemisinin geçişi düşük bir profilde varlık gösterme gibi görünse bile acaba durum öyle mi?  

Amerikan sahil güvenlik gemisi Hamilton’un bu geçişi, tabiatıyla akıllara birçok soruları da getiriyor. Elimde geçmişe ve günümüze ait resmi geçiş bilgileri olmadığı için tespit edebildiğim görünen kaynak bilgileri üzerinden bu durumu yorumlamaya çalışacağım.

Bazı açık kaynaklara göre, 1995 ve 2008’de 115 metre boyunda 3250 tonluk bir diğer Amerikan sahil güvenlik gemisi USCGC Dallas (WHEC-716) iki defa Karadeniz’e giriş yapmış. Hamilton ise 13 yıl sonra 2021’de üçüncüyü deniyor. Üstelik Hamilton’un bölgedeki NATO eğitimlerine de katılacağı belirtiliyor.

İşin bizi ilgilendiren tarafı böyleyken, Amerikan sahil güvenlik gemilerinin dünyanın farklı denizlerinde de çok sık görülmeye başlaması dikkatleri çekiyor.

Örneğin Hamilton, daha düşük tonajlı (360 ton) Charles Moulthrope ve Robert Goldman isimli sahil güvenlik gemileriyle birlikte Atlantik’i geçerek gelmiş gözüküyor. 6.Filo harekât kontrolüne giren Hamilton Karadeniz’e geçerken, diğer iki geminin 5.Filo kontrolüne girmek üzere Bahreyn’e doğru yol alacağı bildiriliyor. Bu iki geminin, Basra Körfezi’ndeki Irak petrol terminallerinin denizden korunmasına destek sağlayacağı belirtiliyor. Bu gemiler, Bahreyn intikali öncesi, 29 Nisan’da Yunanistan’ın Pire limanında da görüldü.

Bir diğer küçük tonajlı iki sahil güvenlik gemisi Wrangell ve Monomoy ise nisan ayı başında Basra Körfezi’nde İran Devrim Muhafızlarına ait bir botla yakın temasta seyrederken tespit edildi. Bu gemilerin diğer bazı sahil güvenlik gemileriyle birlikte, Amerikan Deniz Kuvvetleri Görev Gücü 55’e (Task Force 55) bağlı Güney Batı Asya Karakol Gücü (Patrol Forces Southwest Asia-PATFORSWA) komutası altında oldukları belirtiliyor.

Diğer yandan birçok ülkeye, sahil güvenlik subaylarından ataşe olarak görevlendirmeler yapılacağı ifade ediliyor. Bulundukları ülkelere intikal eden Amerikan sahil güvenlik unsurlarıyla resmi makamlar arasındaki iş birliğini sağlamak üzere görevlendirilecekleri anlaşılıyor.

Sahil güvenlik unsurları, denizlerdeki genel kolluk faaliyetlerini; idari ve mülki görevler kapsamında yürütür. İhtiyaç ve talep olması durumunda, özellikle kriz ve harp şartlarında, Deniz Kuvvetleri Komutanlığının unsurlarına dahil olabilirler. Diğer yandan münhasır ekonomik bölge ve arama kurtarma sahaları ile ulusal ve uluslararası hukuk kuralları uyarınca egemenlik ve denetimi altında bulunan deniz alanlarında hükümranlık haklarının korunmasına ilişkin görevleri üstlenirler.

Bazı ufak farklılıklar görülse de her ülke için aynı ya da benzer hususların geçerli olduğu bu sahil güvenlik uygulamalarının dışında, bu gemiler neden dünyanın dört bir yanına dağılmış görünüyorlar? Bunun tespit edebildiğim görünen iki nedeni var.

Birinci neden, şimdilik en güncel olanı. Savunma ve güvenlik stratejilerinin dikte ettiği hedeflerin, özellikle nicelik olarak, mevcut kuvvet yapısıyla karşılanamayacağı endişesinden kaynaklanan ihtiyaç. Bunu, kendileri söylüyorlar. Modernizasyon ve yeni gemi inşası uzun zaman alacak. Bütçe kısıtlamaları nedeniyle, ihtiyaç duyulan yeni gemilere sayısal olarak ulaşamıyorlar. Bu nedenle Amerikan sahil güvenlik gemilerinin bir kısmının, deniz kuvvetleri gemilerinin yükünü hafifletmek için değişik denizlerde görev yapmak üzere dünyanın farklı bölgelerinde konuşlandırılacağı açıklanmıştı. Bunu geçmiş bir yazımda anlatmıştım. Şimdi bu gemilerin, değişik bölgelerde bir görev organizasyonu içinde Amerikan Deniz Kuvvetleri unsurlarına destek verdikleri görülüyor.

Bu, farklı maksatlar için bir maskeleme olabilir mi?

Şimdilik, zannetmiyorum. Örneğin bu platform sayısı sorununu aşabilmek için, son on yıldır istenen performansı bir türlü gösteremeyen ve yakın zamanda bir kısmını hizmet dışına ayırmayı planladıkları Kıyı Muharebe Gemilerine (Littoral Combat Ship-LCS) önümüzdeki 18 ay içinde denizaltı savunma harbi ve mayın avlama yetenekleri kazandırılması gibi bazı fonksiyonel tadilatlar düşünülüyor. Sık sık ana makine sorunları yaşayan bu gemiler, bu şekliyle, soruna çare olacaklar mı? Olabileceğini pek düşünmüyorum.

Ancak, ileride Deniz Kuvvetleri açısından istenen platform sayısına ulaştıklarında; bugünkü sahil güvenlik uygulamasını, konuşlandıkları bölgelerde bir teamül halinde kabul ettirme yoluna gidebilirler. Çünkü geçmişte tasarladıkları bir projede, bunun ipuçları açıkça görülüyor. Bunu da ikinci olarak tespit ettiğim neden üzerinden açıklamak istiyorum.

İkinci neden geçmiş dönemde hazırlanmış ve açık kaynaklara yansımış olan ‘‘USCGC Dallas Akdeniz/Karadeniz Görevi: Bölgesel Angajman ve Sahil Güvenlik-Donanma Müşterek İş Birliği-USCGC Dallas Med/Black Sea Deployment: Regional Engagement and USCG-USN Interoperability’’ isimli enteresan bir analiz raporu. Bu analiz, Amerikan sahil güvenlik gemisi USCGC Dallas’ın (WHEC-716) 1995’te Karadeniz’e ilk girişinin akabinde, Ocak 1996’da resmi makamlarca destekli bir analiz merkezi tarafından hazırlanmış. Akdeniz’le birlikte Karadeniz’deki ilk sahil güvenlik deneyiminin adeta bir görev sonuç raporu gibi. Gemi Akdeniz’de Tunus, Slovenya, İtalya ve Arnavutluk’a, Karadeniz’de ise Türkiye, Bulgaristan ve Romanya’ya uğruyor. Denizde yapılan eğitimlerde ve karşılıklı ziyaretlerde, kendilerince tespit edilen ihtiyaçlar ve elde edilen sonuçlar ortaya konulmaya çalışılıyor. Diğer yandan Dallas’ın, Amerikan Deniz Kuvvetleri unsurlarıyla yaptığı eğitimlerdeki uyum ve yeteneği de test ediliyor.

Geminin Karadeniz’e girişini ve sonuç raporunu 6.Filo talep ediyor. Neden? Çünkü kendilerine göre sorumluluk sahalarındaki birçok ülkenin ekonomik, sosyal ve çevresel güvenliklerine dair sorunların artması ve bu nedenle kıyı ve sahiller için ihtiyaç duyulduğu düşünülen kolluk gücü ve mevzuat gerekliliklerinin sahil güvenlik unsurlarıyla tesis edilmesi gerektiği değerlendiriliyor. Bu nedenle raporda, barış zamanında bu ülkelerle olan bu kapsamdaki ilişki ve angajmanlarda; Amerikan sahil güvenlik unsurlarının nasıl yardımcı bir rol oynayacağı kendilerince ifade edilmeye çalışılıyor. Peki, bunu kendilerinden resmen talep eden bir ülke var mı? Yok. Fakat talep varmış gibi algı yaratıp, hedefledikleri bölgelerde, beğeni sağladıklarını varsaydıkları bir kısım konular üzerinden, sanki, kabullenmeler yaratılmaya çalışılıyor. Hukuki veçhelerin dallarına ise hiç basılmıyor.

Bu denemenin ardından CENTCOM’un da (ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı-US Central Command) kendi sorumluluk sahasına bir sahil güvenlik gemisi görevlendirilmesini talep ettiği rapordan anlaşılıyor.

Netice itibarıyla ABD donanmasının bugüne ait sahil güvenliğe dayalı görünen zaruri platform ihtiyacının, 1996’da tasarlanan 6.Filo’nun bir projesinin yeni bir gerekçesi haline geldiğini farz edebiliriz.

Bu nedenlerden dolayı, hadiseleri iyi takip etmek gerekiyor. Ülke olarak kimseye düşmanlığımız yok ancak Karadeniz de bizim için çok önemli. Esasen bütün bu olan biteni anlamak için, 1990’ların sonrasında ABD’nin 2015 yılında yayınladığı ‘‘21.Yüzyılın Deniz Gücü için Bir İş Birliği Stratejisi’’ isimli belgedeki alt konseptlerde yer alan ‘‘Küresel Donanma Ağı’’ diye ortaya koyduğu kavramın iyi tetkik edilmesinin faydalı olacağını düşünüyorum.   

Kaynaklar:

Kulaoğlu, Hasan Hüseyin, ‘‘ABD sahil güvenlik gemisi 'USCGC Hamilton' İstanbul Boğazı'ndan geçti’’, Anadolu Ajansı AA, 27 Nisan 2021, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-sahil-guvenlik-gemisi-uscgc-hamilton-istanbul-bogazindan-gecti/2222476  (01 Mayıs 2021)

‘‘USCGC Hamilton Conducts Operations with the Turkish Navy’’, America’s Navy, 30 Nisan 2021,https://www.navy.mil/Press-Office/News-Stories/Article/2591540/uscgc-hamilton-conducts-operations-with-the-turkish-navy/  (01 Mayıs 2021)

LaGrone, Sam, ‘‘Russia Tracking First U.S. Coast Guard Cutter Visit to the Black Sea in 12 Years’’, USNI News, 27 Nisan 2021, https://news.usni.org/2021/04/27/russia-tracking-first-u-s-coast-guard-cutter-visit-to-the-black-sea-in-12-years  (01 Mayıs 2021)

US Naval Forces Europe-Africa, 29 Nisan 2021, https://twitter.com/USNavyEurope/status/1387777897193164807/photo/1  (02 Mayıs 2021)

De Luce, Dan, ‘‘Iranian ships swarmed U.S. Coast Guard vessels in 'unsafe' maneuvers, says U.S. Navy’’, News, 27 Nisan 2021, https://www.nbcnews.com/news/world/iran-u-s-warships-first-tense-mideast-encounter-year-n1265441  (02 Mayıs 2021)

‘‘Unsafe and Unprofessional Interaction with Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps Navy (IRGCN)’’, America’s Navy, 27 Nisan 2021,  https://www.navy.mil/Press-Office/Press-Releases/display-pressreleases/Article/2586021/unsafe-and-unprofessional-interaction-with-irans-islamic-revolutionary-guard-co/  (02 Mayıs 2021)

Mcleary, Paul, ‘‘Coast Guard Deploying More Ships To Pacific, Arctic’’, Breaking Defense, 11 Mart 2021, https://breakingdefense.com/2021/03/coast-guard-deploying-more-ships-to-pacific-arctic/  (02 Mayıs 2021)

‘‘Görevler, Yetki ve Sorumluluklar’’, T.C. İçişleri Bakanlığı Sahil Güvenlik Komutanlığı, https://www.sg.gov.tr/gorevler  (03 Mayıs 2021)

Kırıkkanat, Alp, ‘‘Tetanos Aşısı’’, Alp Kırıkkanat Seyir Defteri, 21 Mart 2021, http://www.alpkirikkanat.com/makale-detay/114/tetanos-asisi  (02 Mayıs 2021)

Ziezulewicz, Geoff, ‘‘Despite littoral combat ship’s myriad issues, the CNO is ‘bullish’ on their future’’, Navy Times, 30 Nisan 2021, https://www.navytimes.com/news/your-navy/2021/04/29/despite-littoral-combat-ships-myriad-issues-the-cno-is-bullish-on-their-future/  (02 Mayıs 2021)

Kohout, Richard D., ‘‘USCGC Dallas Med/Black Sea Deployment: Regional Engagement and USCG-USN Interoperability’’, Center for Naval Analyses, Ocak 1996, https://media.defense.gov/2017/Jun/27/2001769131/-1/-1/0/CNA1996DALLASREPORT.PDF  (02 Mayıs 2021)

Kırıkkanat, Alp, ‘‘Küresel Donanma Ağı’’, Alp Kırıkkanat Seyir Defteri, 04 Şubat 2019, http://www.alpkirikkanat.com/makale-detay/12/kuresel-donanma-agi  (02 Mayıs 2021)