Siyasi istikrarsızlık ve çatışmalarla gölgelenen yılların ardından Libya, ekonomisinin temel taşı olan enerji sektörünü yeniden canlandırmak ve küresel pazardaki yerini almak için çabalarını artırdı.

Ekonomisi büyük ölçüde petrol ve doğal gaz ihracatına bağımlı olan ülkede, bu dış satım gayri safi yurtiçi hasılanın yaklaşık yüzde 65'ini, devlet gelirlerinin yüzde 90'ından fazlasını oluşturuyor.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyesi olan Libya, OPEC verilerine göre yaklaşık 48,4 milyar varille dünyanın en fazla petrol rezervine sahip 10'uncu ülkesi ve özellikle Avrupa pazarı için önemli bir enerji ihracatçısı konumunda bulunuyor.

Doğal gaz kaynakları açısından da zengin olan Libya'nın gaz rezervinin yaklaşık 1,51 trilyon metreküp olduğu hesaplanıyor.

Ülke her ne kadar enerji kaynakları açısından zengin olsa da siyasi istikrarsızlık, üretim ve ihracatın sık sık durmasına neden oldu. Artan güvenlik kaygıları, teknolojik ilerleme ve altyapı gelişimi için kritik önemdeki yabancı yatırımcıları ülkeden uzaklaştırdı.

Ülkenin 1970'lerde günlük 3 milyon varil seviyesine ulaşan petrol üretimi, 2010'da başlayan "Arap Baharı" ayaklanmalarından sonra altyapının zarar görmesiyle günlük 400 bin varilin altına kadar geriledi.

Günlük 2 milyon varillik petrol üretim hedefi

Libya Ulusal Petrol Kurumu (NOC), ülke ekonomisinin bel kemiği olan petrol sektörünü canlandırmak için ciddi adımlar atıyor.

OPEC verilerine göre günlük yaklaşık 1,2 milyon varil petrol üretimi yapan ülke, bunu 2 ila 5 yıl içinde 2 milyon varile çıkarmak için kapsamlı çalışmalar yürütüyor. Arama, üretim ve dağıtım faaliyetlerini artırmayı ve altyapıyı modernleştirmeyi hedefleyen NOC, bu amaçla ulusal ve uluslararası birçok anlaşma yapıyor.

Yakın zamanda, 2024 yılı içinde iki ihaleye çıkılacağını duyuran NOC, bu sayede petrol üretimini artırmayı, doğal gaz sıvılaştırma tesisi kurmayı, doğal gaz boru hattı inşasını amaçlıyor.

NOC Başkanı Ferhat Ömer bin Kıdara, Kasım 2023'teki Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi'nde (COP28), şirket ismi vermeden bazı Amerikalı, Avrupalı ve Uzak Doğulu şirketlerin bu ihalelere katılma ihtimalinden bahsetmişti.

2023'te enerji devleriyle yapılan anlaşmalar

Libya, geçen yıl petrol, doğal gaz ve yenilenebilir enerji sektörlerinde ortaya koyduğu anlaşmalar ve projelerle enerji alanında köklü bir dönüşümü hedefliyor.

İç piyasada doğal gaz arzını ve Avrupa'ya ihracatını genişletmeyi hedefleyen NOC, Ocak 2023'te İtalyan enerji devi Eni ile 8 milyar dolarlık bir ortaklık anlaşması imzaladı. 2026'da hayata geçirilmesi planlanan bu proje kapsamında, Libya'nın gaz üretim kapasitesinin önemli ölçüde yükseltilmesi amaçlanıyor.

Mart 2023'te NOC, günlük 30 bin varil kapasiteye sahip bir rafineri inşası için ABD'li Honeywell-UOP şirketiyle, Temmuz 2023'te de NOC'un alt kuruluşu Libya Ulusal Sondaj Şirketi, Fransa merkezli Schlumberger ile üç yeni kuyu açılması için anlaştı.

Şirket, açık deniz potansiyelini değerlendirmek, yeni sondaj ve üretim alanları kurmak amacıyla Ekim 2023'te Equinor ile işbirliği anlaşması yaptı. Kasım 2023'te ise İtalyan Rosetti ile Libya açıklarındaki bir gaz üretim projesinde mühendislik, tedarik ve inşaat hizmetleri için 300 milyon dolar değerinde bir sözleşme imzalandı.

Bununla birlikte TotalEnergies, OMV, Sonatrach, bp ve Eni gibi mücbir sebep kapsamında faaliyetlerini askıya alan bazı yabancı firmalar ülkede operasyonlarına yeniden başlayacağını açıkladı. İspanyol enerji firması Repsol da Murzuk Havzası'nda keşif amaçlı sondaj faaliyetlerine başlayacağını bildirdi.

Yenilenebilir enerjide yatırım arayışı

Libya, fosil enerji kaynaklarını geliştirmeye devam ederken, yenilenebilir enerji sektöründe de kayda değer ilerlemeler elde ediyor.

Libya, elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payını 2035'e kadar yüzde 20 seviyesine çıkarmayı hedefliyor. Coğrafi konumu nedeniyle yüksek güneş ve rüzgar enerjisi potansiyeline sahip ülke, bu potansiyelini daha etkin kullanabilmek için Ekim 2022'de TotalEnergies ile 500 megavat kapasiteli bir güneş enerjisi projesi geliştirme anlaşması imzaladı. Bu alanda farklı ülkelerle işbirliği fırsatlarını değerlendiren ülke, özel sektör yatırımcılarının da katılımını artırmak istiyor.

Türkiye ve Libya arasında enerji işbirliği fırsatları

Yabancı yatırımcıların enerji alanındaki potansiyelini ortaya çıkararak ülke ekonomisini güçlendirmede kilit rol oynayacağına inanan Libya, Türkiye'nin de bu yatırımcılar arasında yer almasını istiyor.

Libya Petrol ve Doğal Gaz Bakanı Muhammed Avn, geçen yıl AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, NOC'un uluslararası şirketleri Libya'da sismik araştırmalar için davet edeceğini, önceliğin de Türk şirketlerinde olduğunu belirtmişti.

Avn, Türk şirketlerinin bu alanda yeterli tecrübeye, sismik araştırma ve sondaj gemilerine sahip olduğunu vurgulamıştı.

Ekim 2022'de Türkiye ve Libya arasında hidrokarbon alanında mutabakat muhtırası imzalandığı duyurulmuştu.

Libya Enerji ve Ekonomi Zirvesi

Türkiye dahil birçok ülkeyle enerji işbirliği alanında yeni bir aşamaya geçmeye hazırlanan Libya, ülkedeki yatırım fırsatlarını değerlendirmek üzere bu yıl ikinci kez Libya Enerji ve Ekonomi Zirvesi düzenliyor. Libya'nın enerji sektöründeki potansiyelini mercek altına alacak zirve, bugün başkent Trablus'ta başlayacak ve iki gün sürecek.

Afrika enerji sektörüne yönelik yatırım platformu Energy Capital&Power'ın düzenlediği zirvenin birçok uluslararası anlaşmaya da ev sahipliği yapması bekleniyor.