Bugün takvim yaprakları 10 Kasım’ı gösterirken kalbimizin attığı, sonsuza dek atacağı, dünyanın idolü Mustafa Kemal Atatürk’ü şükranla anarken gelin hep birlikte bu ülkenin nereden nereye nasıl inşa edildiğini hep birlikte hatırlayalım…

Osmanlı’dan genç Cumhuriyet’e kalan sadece 13 milyon nüfus ve ilkel bir tarım ile sıfıra yakın sanayiden ibaretti. .
Madenlerin büyük bir çoğunluğu, limanlar ve demiryolları yabancıların elinde idi.
Ülkede ise sadece 153 ortaokul ve lise, yalnızca bir üniversite vardı.
Ortaokullarda 543, liselerde ise 230 kız öğrenci eğitim görmekteydi ve kişi başına düşen gelir sade dört liraydı.

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e “Hereke İpek Dokuma, Feshane Yün İplik, Bakırköy Bez ve Beykoz Deri” olmak üzere dört önemli fabrika devredilmişti.
1915 istatistiklerine göre Osmanlı Devleti’nde 10 işçiden daha fazla işçi çalıştıran iş yeri sayısı sadece 282 olup, bunların da %85’i yabancı sermayeye aitti.

“Her Fabrika Bir Kaledir” veciz deyiminin sahibi Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün geleceği görebilmesi, Cumhuriyet’imizin kuruluş aşamasından 15 yıl gibi kısa bir sürede çok sayıda fabrika, kurum ve kuruluşlarla ülkemizin hızla büyümesini ve sağlam temeller üzerine oturmasını sağlamıştır.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu fabrikalar sayesinde 1929-1938 yılları arasında ağır sanayi üretimi %152 artarken toplam sanayi üretimi %80 oranında artış göstermiştir.

Kömürde %100, kromda %600, diğer madenlerde ise %200 artış olurken demir üretimi sıfırdan 180 bin tona çıkmış, şeker üretimi 200 misli artmıştır.
1926'da başlayan şeker üretimi 1927-1930 yılları arasında 5 bin 162 tondan 95 bin 192 tona çıkmıştır.
Tekstil sanayi ise ülkenin tekstil ihtiyacının %80'ini karşılar duruma gelmiştir.
Tekstil ürünleri ithalatı 1927 yılında 51 milyon Türk Lirası iken bu rakam 1939 yılında 11 milyon 900 bin Türk Lirası’na geri çekilmiştir.
1924-1929 yılları arasında pamuk ürünleri üretimi 70 tondan 3 bin 773 tona, yün 400 tondan 763 tona, ipek 2 tondan 31 tona çıkmıştır.

1924 yılında 15’i yabancılara ait 19 ulusal banka varken, 1938 yılında banka sayısı sadece 9’u yabancılara ait olmak üzere 39’a yükselmiştir.

Ayrıca;

• 1923 - Cumhuriyet Halk Partisi kuruldu. (9 Eylül 1923)
• 1923 - CHP Genel Başkanlığına Atatürk seçildi. (11 Eylül 1923)
• 1923 - Ankara Başkent ilan edildi. (13 Ekim 1923)
• 1923 - Cumhuriyet ilan edildi (29 Ekim 1923)
• 1923 - Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu kuruldu.
• 1924 - Hilafet kaldırıldı.
• 1924 - Tevhid-i Tedrisat (Öğretim Birliği) kabul edildi.
• 1924 - İlköğretim zorunlu hale getirildi.
• 1924 - Lozan Antlaşması yürürlüğe girdi.
• 1924 - Gölcük'te ilk tersane ünitesi kuruldu.
• 1924 - Devlet Demiryolları kuruldu.
• 1924 - İstanbul - Ankara arasında ilk yolcu uçağı seferi yapıldı.
• 1924 - Türkiye İş Bankası kuruldu.
• 1924 - Türk Kadınlar Birliği kuruldu.
• 1924 - Ankara ilk planlı şehir olarak tanzim edildi.
• 1924 - Cumhurbaşkanlığı Orkestrası kuruldu.
• 1924 - Türkiye Tütüncüler Bankası kuruldu.
• 1924 - İlk milli sigorta Anadolu Sigorta faaliyete geçti.
• 1924 - Bursa'da Karacabey Harası kuruldu.
• 1924 - Milli Sahne Ankara'da ilk tiyatro olarak kuruldu.
• 1924 - Topkapı Sarayı müze olarak ziyarete açıldı.
• 1924 - Türkiye Cumhuriyeti yazılı ilk madeni para tedavüle çıktı.
• 1924 - Atatürk'ün önerisiyle ismini de verdiği Cumhuriyet Gazetesi yayına başladı.
• 1924 - Ankara Fişek Fabrikası kuruldu.
• 1924 - Ankara Hafif Silah ve Top Tamir Atölyeleri kuruldu.
• 1925 - Danıştay kuruldu.
• 1925 - Türk Hava Kurumu (Türk Tayyare Cemiyeti) kuruldu.
• 1925 - İstanbul'da Liman İşleri inhisarı kuruldu.
• 1925 - Osmanlı'da köylülerden alınan “Aşar Vergisi” kaldırıldı.
• 1925 - Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü kuruldu.
• 1925 - Sanayi ve Madenler Bankası kuruluş kanunu kabul edildi
• 1925 - 1920'de Atatürk tarafından kurulan Anadolu Ajansı, “Anonim Şirkete” dönüştürüldü.
• 1925 - Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunu kabul edildi.
• 1925 - Gazi Orman Çiftliği kurulmaya başlandı.
• 1925 - Eskişehir Cer Atölyelerinde demiryolu malzemesi üretecek birimler hizmete girdi.
• 1925 - Eskişehir Hava Tamirhanesi kuruldu.
• 1925 - Adana Mensucat Fabrikası üretime başladı.
• 1925 - Türkiye'nin ilk betonarme köprüsü Menderes Nehri üzerine yapıldı.
• 1925 - İlk Cumhuriyet altını basıldı.
• 1925 - Adana ve Bergama Müzeleri açıldı.
• 1925 - Tayyare Cemiyeti'nin katkılarıyla Ankara'da Türk yapımı ilk planör uçuruldu.
• 1925 - Şeker Fabrikaları kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi.
• 1925 - Şakir Zümre Fabrikası “uçak bombası” fabrikası kuruldu.
• 1926 - Demir Çelik Sanayii’nin kurulmasına ilişkin kanun yayımlandı.
• 1926 - Uluslararası saat ve takvim uygulanmasına başlandı.
• 1926 - Türk Medeni Kanunu yürürlüğe girdi. Kanunla “kadın erkek eşitliği” sağlandı.
• 1926 - Türk Telsiz Telefon Şirketi kuruldu.
• 1926 - Eskişehir Uçak Bakım İşletmesi açıldı.
• 1926 - Yabancı gemilere tanınan ayrıcalıkları kaldıran Kabotaj Kanunu yürürlüğe girdi.
• 1926 - İlk şeker fabrikası Alpullu Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.
• 1926 - Ankara otomatik telefonu işletmeye açıldı.
• 1926 - İstanbul'da inşaat demiri üreten ilk haddehane açıldı.
• 1926 - Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri kuruldu.
• 1926 - Amasya, Sinop ve Tokat Müzeleri açıldı.
• 1926 - Kayseri Uçak ve Motor Fabrikası açıldı. (1950'li yıllarda Adnan Menderes hükümetince kapatılana kadar bu fabrikada toplam 112 savaş uçağı üretildi.)
• 1926 - Bakırköy Çimento Fabrikası kuruldu.
• 1926 - Uşak Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.
• 1926 - Kırıkkale Mühimmat Fabrikası kuruldu.
• 1927 - Teşviki Sanayi Kanunu kabul edildi.
• 1927 - Bünyan Dokuma Fabrikası hizmete girdi.
• 1927 - Ankara - Kayseri demiryolu açıldı.
• 1927 - Emlak ve Eytam Bankası kuruldu.
• 1927 - İstanbul Radyosu yayınlarına başladı.
• 1927 - Samsun - Havza - Amasya Demiryolları açıldı.
• 1927 - Bursa Dokumacılık Fabrikası açıldı.
• 1927 - Eskişehir Bankası kuruldu.
• 1927 - Eskişehir Kiremit Fabrikası kuruldu.
• 1927 - Ankara Arkeoloji Müzesi ve Sivas Müzesi kuruldu.
• 1927 - Okullarda karma eğitime geçildi.
• 1927 - İlk basketbol ligi düzenlendi.
• 1927 - Köy Öğretmen okullarından ilki Kayseri'de açıldı.
• 1927 - Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kağıt parası tedavüle çıkarıldı.
• 1927 - İzmir Müzesi açıldı.
• 1927 - Ankara'da Çocuk Sarayı açıldı.
• 1927 - İlk düzenli radyo yayını İstanbul'da gerçekleştirildi
• 1928 - Laiklik Cumhuriyetin temel ilkesi olarak kabul edildi.
• 1928 - Anadolu Demiryolu Şirketi yabancılardan satın alındı.
• 1928 - Haydarpaşa-Eskişehir-Konya ve Yenice-Mersin Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• 1928 - Ankara Çimento Fabrikası açıldı.
• 1928 - Türk Halkına okuma-yazma öğretmek için Millet Mektepleri açıldı. 1936'ya kadar 16-45 yaş arası yaklaşık 3 milyon kişiye temel eğitim verildi.)
• 1928 - Ankara Numune Hastanesi açıldı.
• 1928 - Refik Saydam Hıfzısıhha Enstitüsü kuruldu.
• 1928 - Türk Eğitim Derneği (TED) Atatürk'ün koruyuculuğunda Ankara'da kuruldu.
• 1928 - Türk Vatandaşlığı Yasası kabul edildi.
• 1928 - İstanbul Bomonti'de Türk Mensucat Fabrikası hizmete girdi.
• 1928 - Amasya - Zile Demiryolu açıldı.
• 1928 - Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki hakkındaki kanun kabul edildi.
• 1928 - Malatya Elektrik Santralı açıldı.
• 1928 - İlk defa Kadınlar Mahkemelerde Avukat olarak görev aldılar.
• 1928 - Kütahya-Tavşanlı Demiryolu açıldı.
• 1928 - İstanbul'da Üsküdar, Bağlarbaşı ve Kısıklı'da tramvay hatları açıldı.
• 1928 - Ankara'nın ilk büyük oteli Ankara Palas açıldı.
• 1928 - Gaziantep'te Mensucat Fabrikası işletmeye açıldı.
• 1928 - Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası kuruldu.
• 1928 - Kayseri Uçak Fabrikası kuruldu.
• 1929 - Ankara ile İstanbul arasında telefon konuşmaları başladı.
• 1929 - Ankara Havagazı Fabrikası kuruldu.
• 1929 - Ayancık Kereste Fabrikası açıldı.
• 1929 - Trabzon Vizera Hidroelektrik Santralı hizmete girdi.
• 1929 - İstanbul Otomobil Montaj Fabrikası açıldı.
• 1929 - İstanbul'da Fatih-Edirnekapı tramvay hattı hizmete girdi.
• 1929 - Anadolu-Bağdat, Mersin-Tarsus Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• 1929 - Haydarpaşa Limanı yabancılardan satın alındı.
• 1929 - Kütahya- Emirler, Fevzipaşa-Gölbaşı Demiryolları açıldı.
• 1929 - Deniz Ticaret Kanunu kabul edildi.
• 1929 - Paşabahçe Rakı ve İspirto Fabrikası hizmete girdi.
• 1929 - Yeni Türk harfleriyle ilk posta pulları basıldı.
• 1930 - Ankara-Sivas Demiryolu Hattı ulaşıma açıldı.
• 1930 - Kadınlar Belediyelerde seçme ve seçilme hakkı kazandı.
• 1930 - Mersin-Adana Demiryolu yabancılardan satın alındı.
• 1930 - Mecidiyeköy Likör ve Kanyak Fabrikası açıldı.
• 1930 - Ankara'da Ziraat Enstitüsü kuruldu.
• 1930 - Kayseri-Şarkışla Demiryolu açıldı.
• 1930 - Türkiye Gazeteciler Birliği kuruldu.
• 1930 - İstanbul Galata Köprüsü'nden 70 yıldan beri alınan köprü geçiş ücreti kaldırıldı.
• 1930 - Ankara Etnografya Müzesi halka açıldı.
• 1930 - Kayaş Kapsül Fabrikası kuruldu.
• 1930 - Nuri Killigil Tabanca, Havan ve Mühimmat Fabrikası kuruldu.
• 1931 - Bursa- Mudanya Demiryolu yabancılardan satın alındı.
• 1931 - Gölbaşı-Malatya Demiryolu açıldı.
• 1931 - 10 ilde Bölge Sanat Okulları açıldı.
• 1931 - Çocuk Esirgeme Kurumu kuruldu.
• 1931 - Tekel Genel Müdürlüğü kuruldu.
• 1931 - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kuruldu.
• 1931 – “Uluslararası ölçü birimleri” kabul edildi.
• 1931 - Türk Tarih Kurumu kuruldu.
• 1931 - Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası genişletildi.
• 1932 - Devlet Sanayi Ofisi (DSO) kuruldu.
• 1932 - Samsun- Sivas Demiryolu açıldı.
• 1932 - Diyarbakır Tekel Rakı Fabrikası işletmeye açıldı.
• 1932 - Sanayi Teşvik Kanunu ile toplam 1.473 işletme teşvikten yararlandırıldı.
• 1932 - İzmir Rıhtım İşletmesi yabancılardan satın alındı.
• 1932 - Türkiye Sanayi Kredi Bankası kuruldu.
• 1932 - Kütahya-Balıkesir Demiryolu açıldı.
• 1932 - Ulukışla-Niğde Demiryolu açıldı.
• 1932 - Halkevleri açıldı.
  (1951'de Demokrat Parti-Adnan Menderes hükümetince kapatıldıklarında 478 Halkevi, 4322 Halk Odası vardı.)
• 1932 - Türk Dil Kurumu kuruldu.
• 1932 - Türkiye Milletler Cemiyetine üye oldu.
• 1933 - Eskişehir Şeker Fabrikası açıldı.
• 1933 - Sümerbank resmen faaliyete geçti.
• 1933 - İstanbul-Ankara arasında düzenli uçak seferleri başladı.
• 1933 - Adana-Fevzipaşa Demiryolu açıldı.
• 1933 - Ulukışla-Kayseri Demiryolu açıldı.
• 1933 - Yerel Yönetimlere finansal yardım için İller Bankası kuruldu.
• 1933 - İstanbul Üniversitesi kuruldu.
• 1933 - Zonguldak Yatırım Bankası kuruldu.
• 1933 - Kayseri Milli İktisat Bankası kuruldu.
• 1933 - Havayolları Devlet İşletmesi kuruldu.
• 1933 - Samsun-Çarşamba Demiryolu hattı yabancılardan satın alındı.
• 1933 - Halk Bankası kuruldu.
• 1933 - Ankara'da Yüksek Ziraat Enstitüsü açıldı.
• 1934 - Bandırma-Menemen-Manisa Demiryolu yabancılardan satın alındı.
• 1934 - İlk Türk Operası sahnelendi.
• 1934 - Kadınlar birçok Avrupa ülkesinden önce genel seçimlerde seçme/seçilme hakkı kazandı.
• 1934 - İzmir-Kasaba Demiryolu yabancılardan alınarak devletleştirildi.
• 1934 - Keçiborlu Kükürt Fabrikası üretime başladı.
• 1934 - Soyadı Kanunu kabul edildi.
• 1934 - Turhal Şeker Fabrikası açıldı.
• 1934 - Isparta Gülyağı Fabrikası üretime başladı.
• 1934 - Kayseri Uçak ve Motor Fabrikasında yapılan ilk uçağın deneme uçuşu yapıldı.
• 1934 – Kayseri Bez Fabrikasının temeli atıldı.
• 1934 - Basmane (İzmir)-Afyon Demiryolu yabancılardan satın alındı.
• 1934 - Sümerbank Bakırköy Bez Fabrikasının açılışı yapıldı.
• 1934 - İlk Süttozu Fabrikası Bursa'da açıldı.
• 1934 - Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası işletmeye açıldı.
• 1934 - Demiryolu Elazığ'a ulaştı.
• 1934 - Eskişehir Şeker Fabrikası kuruldu.
• 1934 - Konya Ereğli Bez Fabrikası kuruldu.
• 1934 - Bakırköy Bez Fabrikası kuruldu.
• 1934 - İzmit Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikasının temeli atıldı.
• 1934 - Zonguldak Antrasit Fabrikasının temeli atıldı.
• 1934 - Ankara, Konya, Eskişehir ve Sivas Buğday Siloları kuruldu.
• 1934 - İzmit Kağıt ve Karton Fabrikasının temeli atıldı.
• 1935 – Hafta sonu tatili Cumartesi-Pazar olarak kabul edildi.
• 1935 - Aydın Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• 1935 - Amortisman Sandığı kuruldu.
• 1935 - MTA Enstitüsü kuruldu.
• 1935 - ETİBANK kuruldu.
• 1935 - Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. kuruldu.
• 1935 - Türkkuşu kuruldu.
• 1935 - İstanbul Rıhtım Şirketi yabancılardan satın alındı.
• 1935 - Ankara'da troleybüs hattı işletmeye açıldı.
• 1935 - Fevzipaşa-Ergani-Diyarbakır Demiryolları açıldı.
• 1935 - İlk Arkeolojik kazılar Alacahöyük'te başladı.
• 1935 - Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası üretime başladı.
• 1935 - Zonguldak Türk Antrasit Fabrikası işletmeye açıldı.
• 1935 - Afyon-Isparta Demiryolu açıldı.
• 1935 - Sümerbank Kayseri Dokuma Fabrikasının açılışı yapıldı.
• 1935 - Ankara Mamak'ta Gaz Maskesi Fabrikası açıldı.
• 1935 - Ayasofya müze olarak ziyarete açıldı.
• 1935 - Ankara'da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi açıldı.
• 1935 - Nazilli Basma Fabrikasının temeli atıldı.
• 1935 - Bursa Merinos Fabrikasının temeli atıldı.
• 1935 - Gemlik Suni İpek Fabrikasının temeli atıldı.
• 1935 - Keçiborlu Kükürt Fabrikası kuruldu.
• 1936 - Kabotajın Deniz Yolları İdaresine geçmesi sağlandı.
• 1936 - Ankara Çubuk Barajı açıldı.
• 1936 - Motreux Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.
• 1936 - Çanakkale ve İstanbul Boğazlarında askerden arındırılmış bölgelere Türk askerleri yerleştirildi.
• 1936 - Ankara'da Devlet Konservatuarı açıldı.
• 1936 - Edirne-Sirkeci Şark Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• 1936 - Haydarpaşa Numune Hastanesi hizmete girdi.
• 1936 - Sümerbank Malatya İplik ve Bez Fabrikası kuruldu.
• 1936 - İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası hizmete girdi.
• 1936 - Elazığ Şark Kromları İşletmesi kuruldu.
• 1936 - İzmir Enternasyonal Fuarı açıldı.
• 1936 - İzmir Havagazı Şirketi yabancılardan satın alındı.
• 1936 - İstanbul Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı.
• 1936 - SEKA'nın İzmit'teki fabrikasında ilk kağıt üretildi.
• 1936 - Ankara 19 Mayıs Stadyumu hizmete açıldı.
• 1936 - Barut, Tüfek ve Top Fabrikası açıldı.
• 1936 - Nuri Demirağ Uçak Fabrikası kuruldu ve ilk Türk Uçağı Nud-36 üretildi.
• 1936 - Malatya Sigara Fabrikası açıldı.
• 1936 – Bitlis Sigara Fabrikası açıldı.
• 1937 - Sümerbank Konya Ereğlisi Dokuma Fabrikası üretime başladı.
• 1937 - Ziraat Bankası Kanunu kabul edildi.
• 1937 - Kozlu Kömür İşletmeleri yabancılardan satın alındı.
• 1937 - Çatalağzı-Zonguldak Demiryolu açıldı.
• 1937 - İstanbul Resim Heykel Müzesi açıldı.
• 1937 - Ankara'da ilk Bira Fabrikası kuruldu.
• 1937 - Toprakkale-İskenderun Demiryolu yabancılardan satın alındı.
• 1937 - Ankara'da “Motorlu Tayyarecilik Okulu” açıldı.
• 1937 - Urfa'da Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği açıldı.
• 1937 - Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası açıldı.
• 1937 - Denizbank kuruldu.
• 1937 - İstanbul ve Trakya Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• 1937 - Diyarbakır-Cizre Demiryolu açıldı.
• 1937 - Karabük Demir Çelik Fabrikasının temeli atıldı.
• 1937 - Yozgat Termo-Elektrik Santralı hizmete verildi
• 1937 - Malatya Bez Fabrikasının temeli atılmıştır ve bu fabrika haricindeki bütün bez ve dokuma fabrikaları Atatürk'ün sağlığında açılmıştır.
• 1938 - Gemlik Suni İpek Fabrikası açıldı.
• 1938 - İzmir Klor Fabrikasının temeli atıldı.
• 1938 - İzmir Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı.
• 1938 - Ankara Radyoevi hizmete girdi.
• 1938 - Divriği Demir Madenleri üretime başladı.
• 1938 - Bursa Merinos Fabrikası faaliyete geçti.
• 1938 - Murgul Bakır İşletmeleri satın alındı.
• 1938 - Türk askerleri Hatay'a girdi.
• 1938 - Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü kuruldu.
• 1938 - Devlet Havayolları Genel Müdürlüğü kuruldu.
• 1938 - Eskişehir İspirto Fabrikası açıldı.
• 1938 - İstanbul Elektrik Şirketi yabancılardan satın alındı.
• 1938 - Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kuruldu.
• 1938 - Sivas-Erzincan Demiryolu açıldı.
• 1938 - Giresun'da Fiskobirlik kuruldu.
• 1938 - Sivas Çimento Fabrikasnın temeli atıldı.

Bugünümüzü borçlu olduğumuz Mustafa Kemal Atatürk, 57 yıllık ömrüne;

• 11 Savaş,
• 24 Madalya,
• 7 Nişan,
• 13 Kitap,
• 1 Ülke,

• Milyonlarca özgür insan sığdırmış büyük bir asker, siyaset ve devlet adamıdır.

ATAM, adınızı tarihimize dünya üzerindeki hiçbir liderle kıyaslanmayacak değerde altın harflerle yazdırdınız.
Kurduğunuz Cumhuriyet ve kalplerimizdeki yeriniz ilelebet payidar kalacaktır.

Minnettarız…

Aşkım Tan
10.11.2022-Ankara
askimtan@yahoo.com