MİT, Ankara'da ABD, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç, Rusya ve Belarus cezaevlerinde bulunan 26 kişinin karşılıklı değişimini içeren son dönemin en geniş kapsamlı takas operasyonuna imza atmıştı.

Güvenlik kaynaklarından edinilen bilgiye göre, operasyonla ilgili, iki ayda İstanbul ve Ankara'da ilgili tüm ülkelerin katılımıyla iki toplantı yapıldı.

ABD ve Rusya tarafı takasın Türkiye'de yapılmasını istedi

Hem ABD hem Rusya, operasyonun Türkiye'de yapılmasını istedi. Bu tercihte iki ülkenin de Türkiye'ye duyduğu güven önemli etken oldu. MİT'in disiplinli çalışma şekli, bu tür operasyonları pürüz çıkmadan yönetmesi ve gizlilik konusundaki başarısı da Türkiye tercihindeki önemli unsurlar olarak öne çıktı.

Türkiye, ABD ve Rusya'ya "siz açıklama yapana kadar açıklama yapmayacağız" garantisi verdi.

MİT, takas yeri için kontrolün daha kolay sağlandığı Esenboğa Havalimanı'nı seçti.

1 Ağustos'ta ABD'den 2, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Rusya'dan birer olmak üzere 7 uçak ile 26 kişi Türkiye'ye nakledildi. Operasyonda plan dahilinde bazı rehineler uçaktan uçağa, bazıları uçaktan odaya alındı. Rehinelerin sağlık kontrolleri, kimlik tespitleri de MİT personeli tarafından gerçekleştirildi. Rusya'dan hapishane kıyafetleriyle getirilen bazı rehinelerin, kıyafetlerini ABD tarafının getirdiği kıyafetlerle değiştirmeleri sağlandı.

ABD'den takas saati ricası

MİT Başkanı İbrahim Kalın, takas operasyonundan 15 gün önce ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile telefonda görüştü.

Bu görüşmede, Sullivan, ABD Başkanı Joe Biden’ın, takas operasyonunu canlı takip etmek istediği belirterek, takasın Türkiye saatiyle 17.00'de başlamasını rica etti.

Bu isteği değerlendiren MİT, takas operasyonunu bu saatte başlattı. ABD Başkanı Biden da takas operasyonunu canlı takip etti.

ABD'li rehineler, Biden ile ilk görüşmelerini Esenboğa'dan yaptı. Sonrasında, 2'si çocuk 10 rehinenin Rusya'ya, 13 rehinenin Almanya'ya, 3 rehinenin de ABD'ye nakli sağlandı. Biden, operasyonun ardından basın toplantısı düzenledi ve teşekkür için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı aradı.

MİT'in yönetimindeki operasyon, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana son 80 yılın en büyük takası olarak kayıtlara geçti.

Takas operasyonunda öne çıkan isimler

Operasyonda takas edilenler arasında The Wall Street Journal (WSJ) muhabiri Evan Gershkovich, ABD'li eski Deniz Piyadesi Paul Whelan, Almanya vatandaşı paralı asker Rico Krieger, Rus muhalif İlya Yaşin, Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) subayı Vadim Krasikov öne çıktı.

Bu isimlerden 2022'de ABD'nin WSJ gazetesinin Moskova ofisinde muhabir olarak görev yapmaya başlayan Gershkovich, Mart 2023'te Moskova'nın yaklaşık 1600 kilometre doğusundaki Yekaterinburg şehrinde casusluk yaptığı şüphesiyle gözaltına alındı. Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB), ABD vatandaşı Gershkovich'in, bir Rus tank fabrikasından "gizli bilgi" toplamak üzere ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) için çalışmakla suçlandı. Bir yıldan fazla süren mahkeme sonunda Gershkovich, temmuzda casusluktan suçlu bulunarak 16 yıl hapis cezası aldı.

Gershkovich, Soğuk Savaş'ın bitmesinden bu yana Rusya'da casusluk suçundan mahkum edilen ilk ABD'li gazeteci oldu.

En uzun süre hapiste yatan isim

ABD eski deniz piyadesi Paul Whelan da ülkede gizli bilgi topladığı gerekçesiyle casuslukla suçlandı ve Aralık 2018'de gözaltına alındı. Rus mahkemesi tarafından Haziran 2020'de 16 yıl hapis cezasına çarptırılan Whelan, takas anlaşmasıyla serbest bırakılanlar arasında en uzun süre hapiste yatan kişi oldu.

Rusya'da muhalif siyasi faaliyetleriyle tanınan İlya Yaşin de ülkede düzenlenen çok sayıda gösteride yer almış ve kısa süreli hapis cezalarına çarptırılmıştı. Rusya Adalet Bakanlığı, yurt dışından ödeme aldığı gerekçesiyle Yaşin'i 2022'de yabancı ajan listesine ekledi. Rus ordusu hakkında internet üzerinden asılsız iddialarda bulunduğu gerekçesiyle aynı yıl gözaltına alınan ve 8,5 yıl hapis cezasına çarptırılan Yaşin, Rusya'da aşırılıkçılıktan tutuklu bulunduğu hapishanede hayatını kaybeden Rus muhalif Aleksey Navalnıy'ın yardımcılarından birisi olarak da tanınıyordu.

İtiraf etti

Takas edilen isimlerden 1993 doğumlu Alman vatandaşı paralı savaşçı Rico Krieger ise geçen yıl Belarus'a turist olarak geldiğini ve Ukrayna istihbaratının yönlendirmesiyle Belarus'ta sabotaj eylemleri düzenlediğini, ülkedeki askeri tesislerin fotoğraflarını çektiğini itiraf etmişti. 24 Haziran'da idam cezasına mahkum edilen Krieger hakkında Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko tarafından af kararı çıkarılmıştı.

Almanya'da Gürcistan vatandaşı Zelimhan Hangoşhvili'yi öldürmekle suçlanan Vadim Krasikov da müebbet hapse çarptırılmıştı. Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) çalışanı olduğu iddia edilen Krasikov, Aralık 2021'den bu yana hapisteydi.