Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in "şefi" olarak bilinen ve dün Moskova yakınlarındaki uçak kazasında ölen Yevgeniy Prigojin'in kurduğu paramiliter grup Wagner'in Afrika'dan Orta Doğu'ya kriz bölgelerindeki birçok ülkede faaliyetlerde bulunduğu belirtiliyor.

Uluslararası Af Örgütünün aylık süreli yayını La Chronique'e göre, Wagner'in oluşumuna dair ilk fikir, 2012'de Rus istihbaratı ve üst düzey yetkililer tarafından ortaya atıldı.

Wagner'in, 1990'larda Rusya'nın St. Petersburg şehrinde restoran açan ve o dönemde kentin Belediye Başkan Yardımcı olan Putin ile dostluk kuran Prigojin ve dünkü uçak kazasında ölenler arasında gösterilen eski bir Rus istihbarat subayı Dmitry Utkin liderliğinde 2014'te kurulduğu ifade ediliyor.

Grubun üyelerinin çoğunluğunu Rus ordusundan emekli askerler oluşturuyor. Grubun adı ise Utkin'in hayran olduğu Adolf Hitler'in en sevdiği opera bestecisi Richard Wagner'den geliyor.

Prigojin, uzun yıllar Wagner ile bağlantısını inkar etse de ocakta şirketi kurduğunu, yönettiğini ve finanse ettiğini kabul etti.

Wagner, 2014'te Ukrayna'nın doğusundaki ayrılıkçılara verdiği destek ve Rusya'nın Kırım'ı yasa dışı olarak ilhakındaki oynadığı rol ile öne çıktı.

Ukrayna'daki savaşta adını daha fazla duyurdu

24 Şubat 2022'de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı ile Wagner'in adı kamuoyunda daha fazla dillendirilmeye başlandı.

Savaşın başlamasından kısa süre sonra Wagner'in paralı askerleri, 28 Mart 2022'de Ukrayna'da konuşlandırıldı.

Prigojin, Wagner'e katılımı artırmak için Rusya'daki hapishanelerden mahkumları silah altına almaya başladı.

Wagner, bu süreçte Ukrayna'daki savaşa katılması için yaklaşık 49 bin mahkumu bünyesine kattı. Bu mahkumlara 6 ay Ukrayna'da savaşa katılmaları karşılığında affedilme ve 1000 dolar ücret vaadinde bulunuldu.

Grup, özellikle Donbas bölgesinde yer alan Bahmut şehrinin Rus güçlerince ele geçirilmesindeki rolüyle adını daha fazla duyurdu.

Prigojin'in isyanı dengeleri değiştirdi

Wagner'in kurucusu Prigojin ile Rus askeri kanadının arası son aylarda Ukrayna'daki savaşta fikir ayrılıklarından dolayı açıldı. Prigojin, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Ukrayna'daki ordunun başı Valery Gerasimov'u "beceriksizlikle" ve Ukrayna'da savaşan Wagner birimlerini kasten yetersiz ikmalle suçlamaya başladı.

Prigojin, 23 Haziran'da Rus ordusunu Wagner'e saldırı düzenlemekle suçlayıp karşılık vermekle tehdit etti. Bu gelişmenin ardından Wagner savaşçıları Ukrayna'yı terk ederek sınırdaki Rostov bölgesine girdi.

Bu durum üzerine Federal Güvenlik Servisi (FSB), "silahlı isyan" suçlamasıyla ceza davası açtı. Putin, Wagner'in isyanını "vatana ihanet" olarak niteledi.

Yaklaşık 5 bin Wagner askeri, 24 Haziran'da Rostov'da kritik bölgeleri ele geçirdi. Grup, Moskova'ya yürüyeceği tehdidine bulunurken devreye Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko girdi.

Prigojin, Lukaşenko'nun Rusya'da gerilimi azaltma önerisini kabul ettiğini bildirerek 24 Haziran'da isyanı sonlandırdı.

Wagner'in Belarus'a geçişi

Lukaşenko'nun ara buluculuğunda isyanı sonlandıran Wagner lideri Prigojin Belarus'a gitti.

Wagner'in kurucusu Prigojin, 19 Temmuz'da paralı savaşçılarından bir grubun Belarus topraklarına geldiğini ve Belarus ordusuna eğitim verdiğini bildirdi.

Belarus ordusunu "dünyanın ikinci ordusu" yapma sözü veren Prigojin, gerekirse onların yanında yer alacaklarını ifade etti.

Lukaşenko, Prigojin'in Belarus’a gitmesi sonrasında Wagner'in ülkesine yerleşerek ordusuyla tecrübelerini paylaşması teklifinde bulundu. Prigojin, temmuz ortasında Wagner askerlerinin Belarus'a geldiğini duyurdu.

Belarus'taki Wagner askerlerinin sayısının 3 bin 500 ila 10 bin arasında olduğu tahmin ediliyor.

Suriye'deki Wagner varlığı

Adını her ne kadar daha çok Ukrayna savaşıyla duyursa da Wagner'in 2015'ten bu yana Şam yönetimine destek verdiği biliniyor. Suriye'deki Wagner personeli sayısının resmi kaydı bulunmasa da 2017'de grubun bu ülkedeki asker sayısının 5 bine kadar çıktığı belirtiliyor.

Uluslararası basında Wagner'in Ukrayna'daki savaş nedeniyle Suriye'deki paralı askerlerinin çoğunu geri çektiğine yönelik haberler yer aldı. Wagner'in bugün itibarıyla Suriye'de ne kadar askeri olduğuna ilişkin ise net bir rakam bulunmuyor.

Wagner'in Afrika'da yayılması

Wagner'in son yıllarda Afrika kıtasında giderek artan varlığı da dikkati çekiyor. Wagner'in 2018'de adım attığı Afrika'da en çok Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki (OAC) faaliyetleriyle adından söz ettiriyor.

OAC'de sayılarının bini bulduğuna inanılan Rus paralı askerleri, hem orduya eğitim veriyor hem de Cumhurbaşkanı Faustin-Archange Touadera'nın güvenliğini sağlıyor. Wagner'in ülkede aynı zamanda altın ve elmas madenlerinin güvenliğini de sağladığı düşünülüyor.

Libya

Wagner'in Libya'daki varlığı, 2018'den itibaren basındaki haberlere yansımaya başladı. Halife Hafter'e bağlı milislerin saflarında yer alan Wagner'in Libya'daki varlığı Moskova yönetimince geçen yıl doğrulandı.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Wagner’in Libya’da faaliyet gösterdiğini Mayıs 2022’deki bir açıklamasında itiraf etti. Ancak Lavrov, Wagner’in Libya’nın doğusunda “güvenlik işbirliği ve ticari amaçlarla” bulunduğu ifade etti.

Libya'da konuşlu olduğu belirtilen 2 bin civarındaki Wagner unsurlarından bazılarının Ukrayna savaşının başlamasının ardından geri çekildiği duyuruldu. Ülkede bugün itibarıyla kaç Wagner paralı askerinin bulunduğu ise net olarak bilinmiyor.

Libya’nın doğusundaki petrol kuyularının yanı sıra, güneybatısındaki el-Fil ve Şerara petrol sahalarının korunmasında Wagner’in etkili olduğu, bu alanlara yakın bölgelerde birliklerinin konuşlandığı aralıklarla Libya yerel medyasına yansıyor.

Sudan

Wagner'in Sudan'daki altın arama faaliyetlerine "Meroe Gold" ve "M Invest" şirketleri adı altında 2017'de başladığı tahmin ediliyor.

Port Sudan'dan Hartum'a ve Darfur'a kadar birçok Sudan şehrinde faaliyet gösterdiği kaydedilen Wagner şirketinin Sudan'dan Orta Afrika'ya havalimanları ve sınırlar üzerinden silah ve personel taşıdığı iddia ediliyor.

Bu durumun da, ABD'nin 15 Temmuz 2020'de Wagner'in paravan şirketi "M Invest"i yaptırımlar listesine dahil etmesinin sebepleri arasında olabileceği ifade ediliyor.

Mozambik

Rus paralı askerlerin, Mozambik'te, doğal gaz ve değerli maden kaynaklarının bulunduğu Cabo Delgado'da saldırılar düzenleyen terör örgütü DEAŞ'ın bir kolu Ensar'ul Sunna'yla savaşmak için 2019'dan beri Mozambik'te bulunduğu biliniyor.

Ülkede 2019'dan bu yana Wagner'la anlaşma yapan 160 ila 300 arasındaki Rus paralı asker bulunurken, bunların İHA'lar ve yüksek teknolojili askeri veri analiz araçlarıyla donatıldığı ifade ediliyor.

Mali

Mali'de eski Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita, 2020'deki askeri darbe ile görevinden istifa ettirilmişti. Bunun ardından ülkenin yönetimini eline alan Mali ordusunun Wagner ile yakınlaştığı belirtiliyor.

Her ne kadar Mali'deki yönetim iddiaları reddetse de Wagner'in bu ülkede 1000'e yakın askerinin bulunduğu ifade ediliyor.

Wagner'in Gine, Gine Bissau, Madagaskar, Zimbabve ve Angola'da da faaliyetlerde bulunduğuna inanılıyor.