Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, sanayi üretim endeksi mayısta yıllık yüzde 19,9 azalırken, bu dönemde arındırılmamış sanayi üretim endeksi de yüzde 30,6 geriledi.

Sanayi üretim endeksi mayısta aylık bazda ise yüzde 17,4 artış kaydederek, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının ardından hızlı toparlanmaya işaret etti.

Bu dönemde endeksin tüm alt kırılımlarının aylık bazda yükselmesi dikkati çekti. İmalat sanayi sektörü endeksi yüzde 19,3, madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi yüzde 4,5 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 4,9 artış kaydetti.

Veriye ilişkin değerlendirmelerde bulunan AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, TÜİK tarafından idari kayıtlara dayanılarak hazırlanan yeni sanayi üretimi endeksinin milli gelir serisiyle daha uyumlu olduğunu söyledi.

Haziran için ihracat, ara malı ithalatı, Satınalma Yöneticileri Endeksi, kapasite kullanım oranı gibi öncü göstergelerin, Kovid-19 salgını için uygulanan tedbirlerin azaltılmasının etkisiyle üretimde önceki aya göre belirgin toparlanmaya işaret ettiğini aktaran Bürümcekçi, "Haziranda yıllık bazda artış yaşanabilir ancak ikinci çeyreğin sert daralmayla bitecek gibi duruyor." dedi.

Bürümcekçi, sanayi üretim endeksinde aylık bazda ise yüzde 17,4 artış yaşandığını anımsatarak, şunları kaydetti:

"Sanayi üretiminin ana eğilimi açısından izlediğimiz endeks, şubatta 119 ile Aralık 2017'den beri en yüksek seviyesine çıkarken, martta yüzde 6,8 ile sert geri çekilme başlamıştı. Nisandaki yüzde 30,2 aylık düşüş ile Nisan 2011'den beri en düşük seviyesine inmişti. Ancak, söz konusu göstergenin aydan aya büyük oynaklık göstermesi üretimdeki ana eğilimi belirlemekte zaman zaman zorluk çıkarmaktadır. Ayrıca, bu dalgalanmanın boyutu özellikle bayram gibi uzun tatillerin yıllık izin dönemleriyle çakıştığı (köprü etkisi) zamanlarda, kullanılan yöntemlerin arındırmayı yeterince sağlıklı yapamamasından kaynaklı olarak daha da büyümektedir. Bu nedenle, sanayi üretimi ivmesinin gücünü ay bazında değerlendirmektense çeyrekten çeyreğe değişimlere bakmayı daha doğru buluyoruz. Sonuç olarak, çeyrekler bazında bakıldığında, bu yıl ilk çeyrekte %0.06 artış ile sınırlı da olsa artış görülürken, ikinci çeyreğe belirgin güç kaybıyla devam ediliyor."

"2020 büyüme tahminimiz yüzde 0 ila 1 aralığında"

Haluk Bürümcekçi, gelecek dönem görünümünü ele aldıklarında, tüm sinyallerin milli gelir büyümesinin ikinci çeyrekte belirgin düşeceğine işaret ettiğini söyledi.

Salgına ilişkin gelişmelerle 2020 büyüme tahminlerini yüzde 0 ila 1 aralığına çektiklerini anımsatan Bürümcekçi, "Üçüncü çeyrekten itibaren toparlanma varsayımı altında yapılan bu tahmin üzerinde riskler aşağı yönde devam etmektedir. Bu yılki görünüm açısından, ilk çeyrek verileri yıla olumlu bir giriş yapıldığını yansıtsa da, ikinci çeyrekte küresel krizden beri en sert milli gelir daralmasının görülmesi bekleniyor. Bundan sonraki görünüm ise, Kovid-19 salgını seyrinin ekonomik aktiviteyi tekrar aşağı çekip çekmeyeceğine ve geçmiş yıllara göre çok güçlü seyreden bankacılık kredi hacminin bu görünümü ne kadar süre koruyabileceğine bağlı olacaktır." değerlendirmelerini yaptı.

Bürümcekçi, güncel sinyallerin karantinaların kaldırılması ile haziran ayında yakalanan ivmenin 3. çeyrekten itibaren büyüme verilerine olumlu yansıyabileceğini düşündürdüğünü ifade etti.

Bununla birlikte iç talep çekişli başlayan toparlanmaya ihracatın ve hizmet sektörlerinin katılmaması durumunda bu eğilimin dengeli ve sürdürülebilir olamayacağına dikkati çeken Bürümcekçi, bu bağlamda, gelişmiş ülkeler PMI endekslerinde haziranda gözlenen toparlanmanın ümit verici olduğunu kaydetti.

"Dipten dönüşün yaşandığını söyleyebiliriz"

VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Birimi tarafından hazırlanan raporda da, Kovid-19 salgınının mart ayının ortasından itibaren Türkiye'de görülmeye başlamasının üretimi durma noktasına getirdiğini, bu nedenle nisan ve mayıs aylarında sanayi üretim endeksinin yıllık bazda sert düşüş kaydettiği belirtildi.

Sanayi üretim endeksinin mayısta aylık bazda ise toparlandığına işaret edilen raporda, şu değerlendirmelere yer verildi:

"Koronavirüs salgınının Türkiye'de görülmesinin ardından mart ayında sanayi üretim endeksinde düşüş başlamıştı. Nisan ayında üretimin neredeyse tamamen durmuş olmasının etkisiyle, sanayi üretimindeki düşüş 2008 küresel krizinin etkisiyle 2009 yılı Şubat ayında (yüzde 24 düşüş) ve 2018 yılı kur krizi nedeniyle eylülde (yüzde 11,3 düşüş) yaşanan düşüşlerin çok daha üzerinde gerçekleşmişti. Mayıs ayında nisan ayına kıyasla öncül göstergelerin toparlanma göstermiş olmasının etkisiyle sanayi üretim endeksi aylık bazda yükseliş gösterse de yıllık bazda sanayi üretim endeksindeki düşüşün devam ettiği görüldü.

Bu bağlamda mayıs ayında ekonominin kısmen açılmaya başlamış olmasıyla dipten dönüşün yaşandığını söyleyebiliriz. Haziran ayında ise normalleşmenin başlamasının etkisiyle sanayi üretiminde yükselişin başladığını göreceğiz. Özellikle imalat sektörü satın alma yöneticileri endeksinin (imalat PMI) haziran ayında 53,9'a yükselerek Kovid-19 salgınının Türkiye'de görülmeden önceki seviyesinin üzerine çıkması bu düşüncemizi teyit ediyor."