Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından 2005 yılından itibaren sertifikalı tohum üretimi ve kullanımına 3,4 milyar lira ödeme yapıldı.

AA muhabirinin Tarım ve Orman Bakanlığı verilerinden derlediği bilgiye göre, Türkiye'de sertifikalı tohum üretiminde artış yaşanıyor.

2002'de 145 bin ton olan sertifikalı tohum üretimi, bu yıl itibarıyla yaklaşık 9 kat artış göstererek 1 milyon 324 bin tona ulaştı. Bu gelişmelerle Cumhuriyet tarihinin rekor üretimi gerçekleşti.

Son bir yılda sertifikalı tohum üretiminde yaşanan artış yüzde 6 olurken sertifikalı fidan/fide üretiminde ise yüzde 45 artış meydana geldi. Bu süreçte, yurt içinde kullanılan sertifikalı tohumlukların yerli üretimden karşılanma oranı yüzde 96'ya yükseldi.

Şubat itibarıyla Bakanlık tarafından yetkilendirilen 1053 tohum üreticisi kuruluş bulunuyor. Sermaye durumuna göre, bu firmalardan 989'u yerli, 40'ı yabancı ve 24'ü de yerli-yabancı ortaklığı olarak faaliyet gösteriyor. Bu şirketler sadece üretim yapmakla kalmayıp aynı zamanda kendi kaynaklarıyla yerli çeşitler de geliştiriyor.

2021'de 117 ülkeye tohumluk ihraç edildi

Sertifikalı tohum ihracatı 2021'de bir önceki yıla göre yüzde 14'lük artışla 185 milyon dolar oldu. Söz konusu tohumda ithalat ise geçen yıl 2020'ye kıyasla yüzde 4,5 artışla 208 milyon dolar olarak kayıtlara geçti. Geçen yıl 117 ülkeye tohumluk ihracatı yapıldı.

Öte yandan, sertifikalı tohumluk üretimi ve kullanımına Bakanlık tarafından destek verilmektedir. Bu kapsamda 2005 yılından bugüne kadar 3,4 milyar lira destekleme ödemesi gerçekleştirildi.

Gıda zincirinin ilk halkasını, biyolojik ve kültürel çeşitliliğin yapısal göstergesini oluşturan tohum, sadece tarımsal girdi olarak değil, aynı zamanda teknoloji kullanılarak elde edilen ve yüksek gelir getiren ekonomik değere sahip bir ürün niteliği taşıyor.

Bitkisel üretimde verim ve kalitenin artırılmasının yolu, genetik olarak verim ve kalite potansiyeli yüksek, ıslah edilmiş çeşitlerin sertifikalı tohumluklarını kullanmaktan geçiyor. Sertifikalı tohum, verimliliğin ve üretimin artırılmasında, üretim maliyetinin düşürülmesinde tarım sektörünün en temel ve en önemli girdisi olarak görülüyor.

Sertifikalı tohumluklarda bulunan yüksek çimlenme kabiliyeti sayesinde tohumun maliyeti de düşüyor. Sadece sertifikalı tohumluk kullanmak, birim alandan elde edilecek ürün miktarında yüzde 25'e varan verim artışı sağlıyor.

Sertifikalı tohum üretim süreçleri

Türkiye'de tohumluk sertifikasyon sisteminde genel olarak, OECD Tohum Sistemi ve AB mevzuatı temel alınıyor. Uluslararası Tohum Test Birliği (ISTA) laboratuvar test metotlarının kullanımı benimsenirken bilimsel ve uluslararası kabul görmüş kurallar ve çalışmalarla birlikte "milli sertifikasyon sistemi" kullanılıyor.

Tohum sertifikasyon sistemi dahilinde üretim yapmak isteyen üreticiler Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yetkilendiriliyor. Tohum üreticisi sahip olduğu veya kiraladığı alanlarda üretim yapabileceği gibi, tohum yetiştirici unvanına sahip kişilerle sözleşme yaparak tohumluk üretiminde bulunabiliyor.

Yurt içinde sadece kayıt altına alınmış çeşitlere ait tohumlukların ticaretine izin veriliyor. Bu tohumluklar, Bakanlık tarafından belirlenmiş nitelik ve standartlara uygun, sertifikalı veya kütüğe kaydedilmek üzere kabul edilmiş veya standart tohumluk olarak ambalajlı ve etiketli olarak ticarete sunuluyor.

Tohumluk sertifikasyonu süreçleri

Tohumluk beyannamesi, sertifikasyon sisteminin ilk adımını oluşturuyor. Beyannameler, ekilen tohumluğa ait tür, çeşit, sınıf, kademe gibi bilgilerle tohumluğun ekiliş yeri, zamanı, miktarı gibi detayları içeriyor. Tohumluğu yetiştiren ve üreten kişilerin bilgileri de beyannamede yer alıyor. Beyannameler, üretimin yapılacağı ildeki tarım ve orman il müdürlüklerine, yönetmeliklerde belirtilen zamanlarda veriliyor.

Sonrasında yapılan tarla kontrolü de tohum üretim alanının yönetmeliklerde belirtilen tarla kontrol standartlarına uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla Bakanlıkça yetkilendirilmiş tohumluk kontrolörleri tarafından gerçekleştiriliyor.

Tohum üreticileri tarafından hasat edilen tohumlar, yönetmelikler dikkate alınarak partilendiriliyor. Partiler oluşturulduktan sonra ilgili birimlerden etiket talep ediliyor. Ambalajlanan tohumluk partilerinden uygun numune alınarak, ilgili sertifikasyon kuruluşuna gönderiliyor. Numune alınacak partilerde, bunların homojenliği ve etiketlerin belirlenen standartlara uygun olup olmadığı, etiketler ile parti bilgilerinin uyumluluğu kontrol ediliyor.

Numuneler laboratuvara safiyet ve çimlenme analizlerine tabi tutuluyor. Bu analizler neticesinde standartları karşılayan numunelerin temsil ettiği tohumluk partilerine sertifika düzenleniyor.

Laboratuvar analiz süreçlerinden geçen ve ilgili yönetmelikte yer alan laboratuvar standartlarına uygun olduğu belirlenen tohumluk partilerine, sertifikasyon kuruluşları tarafından uygun rapor ve sertifika düzenlenerek üreticiye gönderiliyor. Sertifikalı tohumlukların pazarlama süreci böylece yetkili bayiler aracılığıyla başlıyor.