Kripto Para, çeşitli şifreleme yöntemleriyle oluşturulan ve transferi sağlanan, değişim aracı olması amacıyla tasarlanmış dijital bir varlık'tır.

Kripto Para birimleri, elektronik para ve diğer nakdî para birimlerinin aksine merkezi bir otoriteye bağlı değil'lerdir.
Her bir kripto paranın merkezi olmayan kontrolünü dağınık bir defter gibi işleyen, bir veri tabanı oluşturan, "blockchain" adı verilen zincir aracılığıyla çalışır.
Bu şekilde oluşturulan sistem, kimseye kripto parayı oluşturmak için tekel yetkisi vermediği gibi, buna ihtiyaç da duyurmaz.
Herkes internet üzerinden erişilen bu sisteme dahil olarak para üretme imkanına sahiptir.
Kripto Para birimlerinin bugün itibariyle pek çok türü mevcuttur.
Bazı ülkeler kendi kripto paralarını üretmek üzere projeler hazırlamaktadır.
Venezuela, hali hazırda kendi kripto parasını üretmektedir.
Estonya ise, ulusal kripto parasını üretmek üzere hazırlıklarını sürdürmekte iken ortaya çıkan gelişmeler, Avrupa Merkez Bankası Başkanı’nın Euro bölgesindeki hiçbir üye devletin kendi para birimini üretemeyeceği yönündeki açıklamaları, bu projenin askıya alınmasına sebep olmuştur.
Fakat bu gelişmelere rağmen Kripto Para teknolojisi üzerindeki şüpheler giderilebilmiş değildir.
Kimi ülke ve kuruluşlar konu ile ilgili zaman zaman temkinli zaman zaman olumlu açıklamalarda bulunurken, kimi zaman da uyarı ve endişelerini paylaşmaktadırlar.
Şu an için piyasada dolaşımda bulunan yüzlerce Kripto Para varlığı bulunmakta ve bunların arasında en popüleri Bitcoin olarak karşımıza çıkmaktadır.
2009 yılında yaratılan Bitcoin ağı, aynı zamanda bu alanda bir ilk olma özelliği taşımaktadır.
Bu yüzden açıklamalarımıza Bitcoin üzerinden devam edeceğiz.
Bitcoin nedir?
Bitcoin, 2009 yılında Satashi Nakamoto tarafından blockchain (blok zinciri) sisteminin altında yazılmış kripto (şifrelenmiş) para birimidir.
Tamamen dijital ortamda oluşturulan ve fiziki dünyada karşılığı olmayan para'dır.
Merkeziyetsiz, herhangi bir ülkeye ya da merkez bankasına ait olmayan bir sanal döviz cinsi'dir.
Bitcoin, uzunca bir süre özel meraklıları dışında kimsenin ilgisini, çekmemiş ve çok küçük meblağlar karşılığında alınıp satılmıştır.
Ancak son birkaç yıl içinde hem değerinde hem de türlerinin sayısında çok büyük artışlar olmuştur.
Buna paralel olarak birçok sorunu beraberinde ortaya çıkarmıştır.
Kripto-paralar, merkezi olmayan kripto sistemlerde, kamuya açık ve herkes tarafından bilinen yöntemlerle sistemin kuruluş aşamasında belirlenen oranlarda üretilirler.
Geleneksel para sistemlerinde hükümetler, gerekli gördüklerinde ulusal merkez bankaları aracılığıyla ek para ihraç edebilirler.
Oysa, hükümetler veya şirketler kripto-para üretemezler, başkalarının sahipliğindeki kripto-paralara onların izni olmadan el koyamazlar.
Dolaşıma sunulan kripto-para miktarı ve para arzının şekli ve zamanlaması, kripto-sistemin kuruluş aşamasında belirlenir.
Geleneksel elektronik para saklama ve transfer işlemlerinde güven duyulan üçüncü bir kurum/kuruluş var'dır.
Örneğin; A kişisi, B kişisine para transfer etmek istiyorsa, bunu üçüncü bir taraf olan C bankasına veya aracı kuruluşuna iletir, C kurumu transfer işlemini gerçekleştirir ve bu transferin güvenliğinden ve doğruluğundan C sorumludur.
A ve B kişisi, C'ye güvenirler.
Kripto sistemlerde üçüncü bir taraf/aracı yoktur, güven gereksiz'dir.
Güvenlik, bütünlük ve küresel hesap defterinin doğruluğu, karşılıklı birbirine güvenmeyen madenciler aracılığıyla gerçekleştirilir.
Sistemin bizatihi kendisi güvenilir'dir.
Kripto Para'nın güvenliği, madencilerin çoğunluğunun dürüstçe büyük defter tutma ve bundan finansal teşvik elde etme arzuları olduğu ilkesine dayanır.
Çoğu kripto-para sistemlerinde, dolaşımdaki toplam kripto-paranın sabitlenebilmesi için kripto-para üretimi zamanla azalmakta'dır.
Ülkelerin ihraç ettikleri dolaşımdaki banknot kağıt paralar, itibari paralar (fiat money) olup; onları ihraç eden, denetleyen, düzenleyen bir otoritenin güvencesi altında'dırlar.
Buna karşılık, kripto paralara olan güven, sanal para ihraç ve dolaşım sistemine, sistem kullanıcılarının çoğunluğunun yanlış yapmayacağına olan inanç ile sağlanmaktadır.
Bitcoin, 8 basamağa kadar bölünebilir, dolayısıyla 0,00000001 Bitcoin'lik bir işlem yapmak mümkün'dür.
En küçük birime Satoshi (satoşi okunur) denir.
Başka bir deyişle, 100 Milyon Satoshi 1 BTC'dir.
Bitcoin'in kullanımı çok kolaydır.
Cüzdan (wallet) programlarından herhangi bir tanesini yükleyip, Bitcoin alıp satmaya ve transfer etmeye hemen başlanabilir.
Bitcoin cüzdanları, kişilerin sahip olduğu Bitcoin'leri saklayan ve üzerinde işlem yapılmasına olanak sağlayan programlar'dır.
Bitcoin istendiği an TL, Amerikan Doları, Euro veya başka paralar ile takas edilebilir.
Normal paranın kullanımında olduğu gibi, Bitcoin kullanıcıları, ürün/hizmet almak veya satmak için, Bitcoin ağını kullanarak birbirlerine BTC gönderebilir'ler.
Bitcoin satın alabilir ve takas yapabilirler.
Ticaret hayatında Bitcoin'in, küresel pazara kolay erişim, dolandırıcılığa ve sahtekarlığa karşı koruma, düşük komisyon oranları, finansal özgürlük ve anonimlik sağladığı için kullanımı artmaktadır.
Bitcoin, yeni sanal bir ekonomiye doğru sınırları zorlamaktadır.

(Devamı yarın)

Prof. Dr. Seyithan Deliduman