Ülkede 1992-1995'te yaşanan savaşta, Birleşmiş Milletlerin (BM) "güvenli bölge" ilan etmesine rağmen 11 Temmuz 1995'te Sırp komutan Ratko Mladic'e bağlı Sırp birliklerince işgal edilen Srebrenitsa'da sadece birkaç gün içinde en az 8 bin 372 Boşnak acımasızca katledildi.

Hollanda'nın Lahey kentindeki eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinde (ICTY) görülen davada, Sırp komutan Mladic aralarında soykırımın da bulunduğu birçok suçtan müebbet hapse mahkum edildi. Mladic'in, 8 Haziran 2021'deki temyiz duruşmasında müebbet hapis cezası onandı.

Ülkedeki savaşta, Bosnalı Sırpların lideri olan Radovan Karadzic de Srebrenitsa Soykırımı dahil birçok suçtan önce 40 yıl, ardından temyiz davasında müebbet hapse mahkum oldu.

ICTY'de görülen Srebrenitsa davalarında, eski Sırp yetkililer Ljubisa Beara ve Vujadin Popovic de müebbet hapse mahkum edildi.

Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı, 2007'de aldığı kararda, ICTY'den gelen kanıtlar doğrultusunda Srebrenitsa ve civarında yaşananları "soykırım" olarak nitelendirdi.

Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Milosevic, yargılanması sürerken cezaevinde öldü

ICTY'de görülen Srebrenitsa davalarında ayrıca Drago Nikolic 35, Radislav Krstic 35, Radivoje Miletic 19, Ljubomir Borovcanin 17, Vidoje Blagojevic 15, Vinko Pandurevic 13 ve Milan Gvero 5 yıl hapis cezası aldı.

Bosna Hersek Mahkemesindeki bir davada ise 13 Temmuz 1995'te 1000'e yakın Boşnak sivilin katledilmesi suçlu bulunan Milorad Trbic, 30 yıl hapisle cezalandırıldı.

Farklı mahkemelerde görülen Srebrenitsa davalarında bugüne kadar 45 Sırp'a toplam 699 yıl hapis cezası verildi.

Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic ise Srebrenitsa'daki soykırımla suçlanmış ancak yargılanması sürerken cezaevinde öldü.

Hollanda'dan özür 2022'de geldi

Hollandalı BM askerlerinin üs olarak kullandığı akümülatör fabrikasına sığınan Boşnak erkek sivillerin çoğu, fabrikaya giren Sırplar tarafından öldürüldü.

Aradan geçen yıllara rağmen, Hollandalı BM askerlerinin soykırımdaki rolü tartışılmaya devam etti.

Srebrenitsa'nın işgal edilmesinin ardından çekilen ve kamuoyunun da aşina olduğu görüntülerde, Hollandalı komutan Thom Karremans'ın 11 Temmuz 1995'te Mladic ile bir araya geldiği görüldü. Kente giren Sırplara ateş açıldığı için Karremans'ın ifadesini alan Mladic'in, görüntülerin sonunda ise Karremans'a içki ısmarladığı ve ikilinin birlikte kadeh kaldırdığı dikkat çekti.

Karremans hiçbir zaman yaşananlar yüzünden yargılanmazken, Hollanda devleti ise Srebrenitsa'daki soykırımdan "kısmen" suçlu bulundu.

Kurban yakınlarınca 2007'de açılan davada, Lahey Bölge Mahkemesi, Srebrenitsa'nın işgali sırasında BM bünyesinde görevli Hollandalı askerlere sığınan 300 Boşnak sivilin Sırplara teslim edilmesinden Hollanda'yı suçlu buldu.

Srebrenitsa'da 2022'deki anma törenine katılan dönemin Hollanda Savunma Bakanı Kajsa Ollongren, soykırımda yakınlarını kaybeden Boşnak ailelerden özür diledi.

Ollongren, Srebrenitsa'nın korkunç hatıralara ev sahipliği yaptığına işaret ederek, "Güvenli alan sunması gereken BM askerlerine olan güvensizlik de hissediliyor. Bu, zamanla unutulmayacak kadar korkunç bir soykırım ve zaman sizin kaybettiklerinizin acısını asla azaltmayacak." ifadesini kullandı.

Uluslararası kurumların masum halkı koruyacağına dair söz verdiklerini vurgulayan Ollongren, "Hollanda da bunlardan biriydi. Her şeye rağmen Srebrenitsa ezip geçildi. Askerlerimiz görevlerini yerine getirmek ve savunmasız insanlara yardım edebilmek için ellerinden geleni yaptı." diye konuştu.

BM'den 11 Temmuz "Srebrenitsa Soykırımı'nı Anma Günü" kararı

BM Genel Kurulu, 23 Mayıs'taki oturumunda, 11 Temmuz'un "Srebrenitsa Soykırımı'nı Anma Günü" ilan edilmesi istenilen karar tasarısını kabul etti.

Almanya ve Ruanda tarafından sunulan ve Türkiye'nin yanı sıra 40'tan fazla ülkenin eş sunucusu olduğu karar tasarısı, 193 üyeli BM Genel Kurulunda 84 "evet" oyuyla kabul edildi.

Tasarı, 68 "çekimser" ve 19 "hayır" oyu aldı.

Kararda, Srebrenitsa Soykırımı'nın inkarı ile insanlığa karşı suç, soykırım ve savaş suçlularının yüceltilmesi kınandı.

Soykırım kurbanlarının kimlik tespiti ve cenazelerine ulaşmaya yönelik çalışmaların devamının öneminin altı çizilen kararda, Srebrenitsa Soykırımı'nın henüz yargılanmamış sorumlularının kovuşturulmasına devam edilmesi çağrısında bulunuldu.

Kararda, her yıl 11 Temmuz'un "Srebrenitsa Soykırımı'nı Anma Günü" olması kararlaştırılırken, bu günde hem kurbanların anılmasına ilişkin hem de bilinç ve eğitimi artıracak faaliyetlere yer verilmesi talep edildi.

Soykırım suçluları cezalandırılırken uluslararası hukuk uyarınca hiçbir etnik, dini ya da başka bir grup ve toplumun hedef alınmadığı vurgulanan kararda, uluslararası hukukun üstünlüğünün önemine işaret edildi.

Bu yıl 14 kurban toprağa verilecek

Sırplar tarafından otobüs ve kamyonlara bindirilen Boşnaklardan 8 bin 372'si götürüldükleri ormanlık alanlar, fabrikalar ve depolarda hunharca katledildi. Katledilenlerin cesetleri, ülkedeki çeşitli toplu mezarlara gömüldü.

Savaşın ardından kayıpları bulmak için başlatılan çalışmalarda, toplu mezarlarda cesetlerine ulaşılan kurbanlar, kimlik tespitinin ardından her yıl 11 Temmuz'da Potoçari Anıt Mezarlığı'nda düzenlenen törenle toprağa veriliyor.​​​​​​​

Potoçari Anıt Mezarlığı'nda şimdiye kadar 6 bin 751 kurban toprağa verilirken, 250 kurban ailelerin isteğiyle yerel mezarlıklara defnedildi. Srebrenitsa Soykırımı'nda hayatını kaybeden ve cenazesine ulaşılamayan 1000'den fazla kişi bulunuyor.

Srebrenitsa Soykırımı'nın 29'uncu yılında, 11 Temmuz'da, kimlik tespiti yapılan ve ailesinin onay verdiği 14 soykırım kurbanı daha Potoçari Anıt Mezarlığı'na defnedilecek.