Salgın sürecinde tüm dünya ülkelerinde ekonomi durma noktasına gelirken, Türkiye'de de pek çok işletme faaliyetlerine ara vermek ya da işlerini yavaşlatmak zorunda kaldı. Ekonomide çarkların yavaşlaması, özellikle nisan ayında bazı göstergelerin dip yapmasına neden oldu.

Hazine ve Maliye Bakanlığı öncülüğünde uygulamaya konan Ekonomik İstikrar Kalkanı ve İstihdam Kalkanı paketleriyle alınan önlemler ve sağlanan desteklerle salgının reel sektör ve vatandaş üzerindeki etkileri hafifletilirken, haziran ayından itibaren normalleşme sürecinin de etkisiyle çarklar yeniden dönmeye başladı.

Temmuz ayında açıklanan göstergeler de ekonomide dipten dönüşü ve "V" şeklindeki toparlanmayı ortaya koydu.

Toparlanmanın ilk etkileri, İSO Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi'nde (PMI) görüldü. Buna göre endeks, haziranda 53,9'a yükselerek, şubat ayından beri ilk kez eşik değer 50'nin üzerinde gerçekleşti. Endeks, nisanda 33,4'e kadar gerilemişti.

Türkiye İstatistik Kurumunca (TÜİK) açıklanan ihracat rakamları da toparlanmanın işaretlerini verdi. İhracat haziranda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 15,7 artarak 13 milyar 462 milyon dolar, ithalat yüzde 8,3 artarak 16 milyar 308 milyon dolar olarak gerçekleşti. Nisan ayında ihracat yine geçen yılın aynı ayına göre yüzde 41,4 azalarak 8 milyar 990 milyon dolar, ithalat yüzde 25 düşüşle 13 milyar 553 milyon dolar olmuştu.

Mayıs ayına ilişkin sanayi üretim endeksi de sanayide çarkların dönmeye başladığını gösterdi. Endeks, mayısta aylık bazda yüzde 17,4 arttı. Sanayi üretim endeksi nisanda aylık yüzde 30,2'lik düşüş göstermişti.

Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi de mayıs ayında yüzde aylık bazda 12,5 arttı. Endeks, nisanda yüzde 25,4 gerilemişti.

Ekonomideki hareketlilik konut satışlarına da yansıdı

Ekonomideki hareketlilik ve kamu bankalarının düşük maliyetleri destekleri, konut sektörünün haziran ayı satışlarını da etkiledi.

Tek başına 250 alt sektörü harekete geçiren konut sektöründe satışlar söz konusu ayda 2019'un aynı ayına yüzde 209,7 artarak 190 bin 12 oldu. Böylece konut satışları tarihinin en yüksek haziran rakamına ulaştı. Türkiye genelinde konut satışları nisanda ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 55,5 azalmıştı.

Sektörel güven endeksleri de ekonomideki toparlanmayı net şekilde ortaya koydu. Güven endeksleri temmuzda aylık bazda hizmet sektöründe yüzde 20,2, perakende ticarette yüzde 9,6 ve inşaat sektöründe yüzde 11,6 yükseldi. Endeksler, nisan ayında bir önceki aya göre hizmet sektöründe yüzde 50,1, perakende ticaret sektöründe yüzde 26 ve inşaat sektöründe yüzde 42,2 azalmıştı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından açıklanan reel kesim güven endeksi de temmuzda bir önceki aya göre 8,1 puan artarak 100,7'ye yükseldi. Endeks nisan ayında bir önceki aya göre 32,9 puan azalarak 66,8 seviyesine düşmüştü.

İmalat sanayisi genelinde kapasite kullanım oranı da temmuzda bir önceki aya göre 4,7 puan artarak yüzde 70,7 seviyesine çıktı. Bu oran, nisan ayında yüzde 61,6'ya kadar gerilemişti.

Ekonomik güven endeksi de haziran ayında 73,5 iken temmuzda yüzde 11,8 artarak 82,2 değerine yükseldi. Ekonomik güven endeksindeki artış, reel kesim (imalat sanayi), hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörü güven endekslerindeki artışlardan kaynaklandı. Endeks, nisanda bir önceki aya göre yüzde 44,1 azalarak 51,3 değerine düşmüştü.

Öte yandan, hükümet tarafından hayata geçirilen destek ve önlemlerin olumlu etkisiyle nisanda işsizlik geriledi. Bu ay açıklanan nisan ayı işsizlik rakamlarına göre, nisanda işsizlik oranı 0,2 puanlık azalışla yüzde 12,8 seviyesinde gerçekleşti.