Gündemde olan konulardan biri de batık kredi sorunu. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, geçen hafta Türk bankalarının 2020 yılı sonu itibarıyla batık kredi oranlarında yüzde 7-8'e çıkacağını açıkladı.

Kasım 2019 itibarıyla yüzde 5,23 olarak gerçekleşen batık kredi oranı, böylelikle 2008 krizi seviyelerine ulaşmış oldu. Aralık 2019 itibarıyla Türk bankalarındaki toplam kredi hacmi ise 2,5 trilyon TL civarında. Fitch'in öngörüsünün gerçekleşmesi halinde 2020 sonuna kadar yaklaşık 200 milyar TL'lik kredi borcu ‘batık' yani ödenemez hale gelecek. 

Bir yanda borçlarını ödeyemediği için iflas eden on binlerce şirket, diğer yanda bankaların bozulan bilançoları sorunu büyürken, hükümetin 2020’de bu konuda atacağı adımlar merak konusu.

DW Türkçe, Türkiye ekonomisinin yumuşak karnı haline gelen şirket borçları ve batık kredi sorununu beş soruda derledi:

‘Batık kredi’ nedir? 

Vadesi gelmiş olmasına rağmen borçlu tarafından ödenmeyen, takibe alınmış, borçluya ödemesi için bildirimde bulunulmuş olmasına rağmen ödenmeyen kredilere geri dönmeyen krediler (NPL), ya da bir başka deyişle ‘batık kredi’ deniyor. Türkiye'nin son açıklanan 2019 üçüncü çeyrek verilerine göre gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYH) yani bir yıl içinde ülke içinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin değeri kabaca 1 trilyon TL olarak gerçekleşti. Dolayısıyla 2020 sonunda batık kredilerin toplam kredilere oranının yüzde 7-8’lere çıkması halinde, GSYH’nin beşte biri kadar bir miktar kredi batmış olacak. 

Türkiye’de batık kredi miktarı ne kadar?

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, batık kredilerin toplamı Kasım 2018-Kasım 2019 arasındaki son bir yılda yüzde 41 artarken, batan kredi miktarı ise 142 milyar TL’ye ulaştı. Batık KOBİ kredisi miktarı ise son bir yılda yüzde 50 arttı. Batık KOBİ kredileri, Kasım 2019 itibarıyla 60 milyar 382 milyon TL’ye çıktı. Takipteki KOBİ sayısı ise 337 bin 210’a ulaştı. CHP Meclis Grubu'nun hazırladığı rapora göre, yalnızca şirketler değil, gelir dengesi bozulan vatandaş da kredi çekerek geçimini sağlamaya çalışıyor. Vatandaşların bankalara ve finansman şirketlerine olan tüketici kredisi ve kredi kartı borçları büyük bir hızla artıyor. Raporda tüketici ve kredi kartı borçlarının 1 Ocak-22 Kasım 2019 tarihleri arasında toplam 51,3 milyar lira artarak 569,5 milyar lirayla yeni bir rekor kırdığı vurgulandı.

Son bir yılda kaç şirket iflas etti?

İflas etmemek için direnen yüz binlerce işletme için tek çare, daha fazla borçlanmak. Ancak pek çok işletme de borçlarını ödeyemediği için faaliyetlerine son verme tehlikesi altında. Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) verilerine göre, Türkiye’de sadece 2019’da 114 bin 977 esnaf iflas bayrağını çekti. Son dokuz yılın en yüksek rakamına ulaşan iflaslar, 2018 yılına göre yüzde 8,2 artmış oldu. 

Bankacılık sektörü tehlikede mi?

Batık krediler ve şirket iflasları, gözlerin Türk bankacılık sistemine çevrilmesine neden oluyor. Batık kredilerdeki artışa rağmen, açıklanan son veriler Türk bankalarının sermaye gücünü koruduğunu gösteriyor. BDDK verilerine göre bankacılık sektörünün ocak-kasım net kârı geçen yıl aynı döneme göre yüzde 8 düşüşle 46,61 milyar lira oldu. Bankacılık sektörünün toplam kredileri ise kasım sonu itibarıyla 2,6 trilyon lira oldu. Bankacılık sektöründe öz kaynaklar ile risk ağırlıklı varlıkların oranını ifade eden “sermaye yeterlilik rasyosu” ise kasım sonu itibarıyla yüzde 19 olarak kaydedildi. Dolayısıyla mevcut durumda yüzde 5,23’lük batık kredi oranı, kısa vadede bankalar için bir risk yaratmıyor. Ancak reel durumda batık kredi oranının çok daha fazla olduğu belirtiliyor. 

Batık krediler sorunu nasıl çözülür?

Ekonomi yönetimi bir yandan kamu bankalarında düşük faizle kredi sağlamaya devam ederken, diğer yandan BDDK eliyle sorunlu kredilerin takibini sıkılaştırıyor. BDDK Eylül 2019’da çoğu enerji ve inşaat sektörüne verilmiş 46 milyar lira büyüklüğündeki kredinin takibe atılması gerektiğini açıklamıştı. BDDK, bankaların bunları yeniden sınıflamaları ve oluşabilecek zararlar için karşılık ayırmaları için talimat vermişti.

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) da kasım ayında Türk bankalarında bulunan sorunlu kredilerin yabancı yatırımcıya satışını kolaylaştırmak amacıyla kanun ve düzenlemelerde 30 konuda değişiklik yapılmasını öngören bir tavsiye raporu hazırlamıştı.