Avrupa Birliği (AB) üyelerini, AB ve NATO üyeliği perspektifi bulunan Balkan ülkelerinin yanı sıra ABD, Rusya, Kanada, Belarus ile Kafkasya ve Orta Asya ülkelerini bünyesinde barındıran bölgesel güvenlik forumu AGİT'in, dört üst düzey yöneticisinin üç yıllık görev süreleri 18 Temmuz'da dolacak.

Ancak AGİT Genel Sekreteri Thomas Greminger (İsviçre), AGİT Medya Özgürlüğü Temsilcisi (MÖT) Harlem Desir (Fransa), AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR) Direktörü Ingibjorg Solrun Gisladottir (İzlanda) ve AGİT Milli Azınlıklar Yüksek Komiseri Lamberto Zannier'in (İtalya) görev sürelerinin uzatılması konusunda AGİT üyeleri arasında anlaşma sağlanamadı.

"Paket anlayışı" nedeniyle örgütün tıkanması

AGİT kuralları gereği her bir pozisyon için ayrı ayrı karar alınması gerekiyor.

Ancak 2017 yılında atamalarda yaşanan bir kriz nedeniyle o dönem AGİT Dönem Başkanlığını yürüten Avusturya'nın bulduğu uzlaşma formülü ile dört üst düzey pozisyonun birlikte değerlendirildiği bir fiili "paket" ortaya çıkmıştı.

Greminger, Desir, Gisladottir ve Zannier, Temmuz 2017'de AGİT'e üye 57 ülkenin oydaşması ile göreve getirilmişti.

Bu dört üst düzeyli yönetici, bir dönem daha görev yapma arzusunu geçen yıl beyan ettti. Fakat her bir pozisyonda görev süresinin uzatılması için de 57 devletin oydaşması gerekiyor.

Buradan hareketle, 2020 Arnavutluk Dönem Başkanlığı mayıs ayından itibaren üye ülkeler nezdinde oydaşma sağlanmasına yönelik istişarelere başladı ve bu çerçevede, dört ismin görev sürelerinin uzatılmasını bir "paket anlayışı" çerçevesinde gündeme getirdi. Ancak Arnavutluk'un bu yaklaşımı etrafında, münferit isimlere yapılan itirazlar nedeniyle 57 üye ülkenin mutabakatı sağlanamadı.

Oydaşma olmayınca yeni seçim süreci başladı

Azerbaycan ilk kez 5 Haziran'da AGİT Medya Özgürlüğü Temsilcisi Desir'in, Tacikistan da 25 Haziran'da Desir ile ODIHR Direktörü Gisladottir'in görev sürelerinin uzatılmasına itiraz etti.

Bunun üzerine başını Fransa'nın çektiği bir grup, "paket anlayışının" bozulduğunu öne sürerek Genel Sekreter Greminger ve AGİT Milli Azınlıklar Yüksek Komiseri Zannier'e engel çıkardı ve süreci tıkadı. Bu bağlamda itirazda bulunan diğer ülkeler, Ermenistan, Norveç, Kanada ve İzlanda oldu.

Arnavutluk Dönem Başkanlığı söz konusu dört üst düzey yöneticinin görevlerini 3 Aralık 2020 tarihinde başlayacak AGİT'in bir sonraki Dışişleri Bakanları toplantısına kadar geçici olarak sürdürmelerini gündeme getirdi ancak katılımcı devletler bunu da kabul etmedi.

Gelinen aşamada Arnavutluk Dönem Başkanlığı, 18 Temmuz'da boşalacak üst düzey pozisyonlar için yeni bir seçim sürecini başlattı. Yeni yöneticilerin görevlerine başlamasına kadar geçecek sürede ise Arnavutluk tarafından her bir pozisyon için anılan birimlerde halihazırda görev yapan yetkililer atanacak ve bu yetkililer geçiş döneminde söz konusu kurumların görevlerini teknik olarak icra edecek.

Türkiye, AGİT toplantılarına terör iltisaklı kişilerin katılmasına müsaade edilmesine tepkili

Diplomatik kaynaklar, Türkiye'nin dört üst düzey yöneticinin görev sürelerinin uzatılması ile ilgili başlatılan süreçte yaklaşımını ve beklentilerini yapıcı, makul ve AGİT kuralları temelinde ortaya koyduğunu ve tutumunu sürecin her aşamasında açıklıkla paylaştığını belirtiyor.

Türkiye'nin uzun bir süredir AGİT'te sivil toplum kuruluşlarının katılımına açık bazı toplantılara FETÖ iltisaklı kişi ve grupların katılımına müsaade edilmesinden rahatsızlık duyduğunu ve bu durumun kabul edilemez olduğunu vurguladığını hatırlatan kaynaklar, temel AGİT belgelerinde yer alan kurallara göre şiddete başvuran ya da şiddeti veya terörizmi tasvip eden kişi veya grupların AGİT platformlarındaki toplantılara katılmasının mümkün olmadığına dikkati çekiyor.

Bu açık hükmün yerine getirilmesinde sorumluluk sahibi olanlar arasında AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR) de yer alıyor.

Bu hükmün uygulanmaması üzerine terör iltisaklı oluşumların AGİT'i istismar etmeleri karşısında ODIHR Direktörü Gisladottir'in görev süresinin uzatılmasına Türkiye de itiraz etti.

Diplomatik kaynaklar, Türkiye'nin AGİT zemininde sivil toplum temsilcilerinin yer almasına ve sivil toplumla diyaloga büyük önem verdiğini ancak Türkiye'nin AGİT toplantılarına terör iltisaklı oluşumların katılımının engellenmesi yönünde dile getirdiği ikazlara rağmen çözüm yolunda bir adım atılmaması karşısında bu yönde bir karar aldığını belirtti.

Türkiye'nin AGİT'e katkıları

AGİT, Soğuk Savaş döneminde bloklar arasında düzenli diyalog zemini tesis etmek suretiyle gerginliği ve anlaşmazlık noktalarını azaltmak ve bu sayede Avrupa'da güvenliğin artırılmasını sağlamak amacıyla bir müzakere forumu ve konferanslar diplomasisi olarak ortaya çıktı.

Türkiye, geniş kapsamlı ve iş birliğine dayalı güvenlik konsepti, bugünün sınamaları ve tehditleri karşısında daha da önem kazanan AGİT'e, kuruluş aşamasından itibaren önem veren bir politika izledi.

AGİT içinde sahip olduğu ağırlığıyla örgütte her konuda en aktif olan ve AGİT çalışmalarına en fazla katkı sağlayan ülkelerin başında gelen Türkiye, örgüt içindeki en önemli karar alma organlarından biri olan AGİT Güvenlik İşbirliği Forumunun Dönem Başkanlığını 2020 Ocak-Nisan döneminde üstlendi.

AGİT'in en büyük misyonu olan ve prestiji uluslararası boyuta da yansıyan Ukrayna Özel Gözlem Misyonu Başkanlığını da misyonunun 2014 yılında kuruluşundan itibaren Türk diplomatlar yürütüyor.

AGİT Dönem Başkanının Müslümanlara Karşı Ayrımcılık ve Hoşgörüsüzlükle Mücadele Özel Temsilcilik görevini de 2014 yılından itibaren Türk vatandaşları yürüttü. Ayrıca 2014 yılından bu yana Türkiye'nin, İsviçre ve Finlandiya ile üstlendiği AGİT Arabuluculuk Dostlar Grubu eş başkanlığı çerçevesindeki faaliyetleri bu alandaki AGİT çalışmalarının güçlenmesine katkı sunuyor.

Diplomatik kaynaklar, Türkiye'nin, gelecek dönemde de bölgesel ve küresel sınamalar ve tehditlerin aşılması yönündeki çabalarını çok taraflı platformlarda sürdürme politikası çerçevesinde AGİT içinde önemli bir aktör olarak yer almaya devam edeceğini vurguladı.

Kaynaklar, AGİT üyesi ülkeler arasındaki güven ve diyalogun devamı için AGİT kurallarına uyulmasının büyük önem taşıdığını, AGİT'in temel ilke ve yükümlülüklerine dayanarak Türkiye'nin güçlü bir AGİT için desteğini sürdüreceğini ifade etti.