Doğu Türkistan Uygur özerk bölgesinden Çin Halk Cumhuriyeti'nden zulüm gördükleri gerekçesiyle kaçan Uygur Türkleri, dünyanın dört bir yanına dağılmış durumda. Geçen haftalara kadar ABD Dışişleri Bakanlığı görevini yürüten Mike Pompeo Çin'in bölgedeki davranışlarının soykırıma vardığını söylemiş Çin ise Pompeo’nun iddialarını “ölçüsüz yalanlar” olarak tanımlamıştı.

Çin'den kaçıp Türkiye'ye gelen pek çok Uygur vatandaşı var. Türkiye'deki Uygurların gözü kulağı ise şu sıralar Çin'le imzalanan suçlu iadesi anlaşmasında.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 30 Aralık 2020'de yaptığı açıklamada Çin'le imzalanan ‘Suçluların İadesi Anlaşması'nın henüz Meclis'te onaylanmadığını söylemiş ve Pekin yönetiminin Uygurlarla ilgili iade taleplerinin de Ankara'da karşılık bulmadığını ifade etmişti.

Bakan Çavuşoğlu'nun açıklamasına göre; Çin'le olan bu anlaşmayı ‘Türkiye Uygurları Çin'e teslim edecek' diye yorumlamak yanlış. Ancak Uygurlar yine de tedirgin. Bu tedirginliği ve anlaşmanın Meclis'te onaylanma ihtimalini insan hakları ve Uygur meselesi konusunda uzman hukukçu Ankara Hacıbayram Veli Üniversitesi'nden (eski Gazi Üniversitesi) Profesör İlyas Doğan ve Türkiye'de doktora eğitimine devam eden Uygur Türkü Yakup M. ile konuştuk.

Uygur Türkleri sadece Türkiye’de değil dünyanın dört bir yanında mücadelesini sürdürüyor. Bu fotoğraf iki yıl kadar önce Belçika’nın başkenti Brüksel’de çekilmişti. Aktivistler Çin makamlarının Uygur Türklerine yaptıklarını AB genel merkezi önünde protesto etmişti. | Fotoğraf: Shutterstock, 5 Şubat 2019

‘ÇİN’İN TÜRKİYE ÜZERİNDEKİ ETKİSİ ARTTI’

Doğan sözlerine Çin'in son yıllarda Türkiye üzerinde geçmişe nazaran daha fazla etkisi olduğunu anlatarak başlıyor. Profesör İlyas Doğan, “Çin'e bakarsanız doğumdan Müslüman olan, Türk halklarından birine mensup olan herkes teröristtir. Dolayısıyla bu anlaşma onaylandığı takdirde Türkiye'de bulunan ve Türk vatandaşlığı alamamış bütün Doğu Türkistan Türkleri için iade riski güçlü bir şekilde mevcuttur” ifadesini kullandı.

Doğan son zamanlarda kendisine ulaşan Uygur Türkleri olduğunu anlatarak, “Evlerine polis geldiğini ve ‘senin Türkiye'de başka akraban var mı?' şeklinde notlar alıp gittiğini söylüyorlar. Kimi kimsesi olmayanlar, yalnız olanlar özellikle büyük risk altında” değerlendirmesinde bulundu.

İlyas Doğan'a göre Uygur Türkleri Türk vatandaşlığına geçse bile başka bir ülkede yakalanıp Çin'e geri gönderilme riskleri var.