Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Türkiye, Rusya, İran ve Suriye'deki Esed rejimi dışişleri bakanları ile toplantının Moskova'da olacağını ve Rusya'nın İran ve Esed rejimi ile görüştükten sonra tarih konusunda dönüş yapacağını belirterek, "Mayıs ayının ilk 10 günü içinde dışişleri bakanı düzeyinde toplantı gerçekleştirilmesi büyük bir olasılık." dedi.

Çavuşoğlu, TRT Haber canlı yayınında gündemi değerlendirdi.

Sudan'da iç savaşın başlamasının herkesi derinden üzdüğünü söyleyen Çavuşoğlu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın savaşan iki tarafın komutanları, Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve Sudan Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) Komutanı Muhammed Hamdan Dagalu ile telefonda görüşerek Türkiye'nin düşünce ve temennilerini paylaştığını ve arabuluculuk yapabileceklerini söylediğini aktardı.

Çavuşoğlu, tüm Sudan halkının Türkiye'ye saygı duyduğunu ve hürmet gösterdiğini vurgulayarak, "Her iki komutan da daha önce Türkiye'de bulundu. Geçtiğimiz dönemdeki olaylarda da zamanında önünde protesto yapılmayan tek büyükelçilik biziz. Çünkü herkes, Türkiye'nin burada objektif olduğunu, herhangi bir tarafı tutmadığını, tam tersine barış için çaba sarf ettiğini biliyor." diye konuştu.

Olaylar başladığında zorlandıklarını, her yerde çatışma olduğunu anlatan Çavuşoğlu, Türkiye'nin Hartum Büyükelçiliği etrafında da çatışmaların olduğunu ve hatta elçiliğin camına serseri bir kurşunun da isabet ettiğini dile getirdi.

Çavuşoğlu, Mısırlı bir diplomatın vefat ettiğini, Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri'yi arayıp taziyelerini ilettiğini belirterek, ilk gece bir uçaksavar mermisinin eve isabet ettiğini, depremden sonra yakınlarının yanına giden bir ailenin 2 yaşındaki kızının şehit olduğunu hatırlattı.

Şimdiye kadar 1834 kişi tahliye edildi

Vatandaşların önce can güvenliğini temin etmek için oldukları yerde kalmalarını istediklerini, sonra da fırsat bulunca tahliyeleri başlattıklarını ve tahliyelerin hala devam ettiğini vurgulayan Çavuşoğlu, şu bilgileri verdi:

"1834 kişiyi tahliye ettik. Bunlardan 249'u 19 farklı ülkenin vatandaşları. Onları da İstanbul'a geldikten sonra Türk Hava Yollarıyla farklı uçuşlarla ülkelerine gönderiyoruz. Etiyopya vatandaşı vardı, Afrika ülkeleri vatandaşları vardı, Cibuti dahil. Onları da kendi ülkelerine gönderdik. Cezayirli de vardı, onları da hava yoluyla gönderdik. Bunların 1457'sini Etiyopya üzerinden tahliye ettik. Uzun bir yolculuk, sınırda da yavaşlık vardı."

Etiyopya Dışişleri Bakanı Demeke Mekonnen ile telefonda görüştüklerini ve Başbakan Abiy Ahmed'in talimatıyla vatandaşların hızlı bir şekilde sınırı geçmeye başladığına işaret eden Çavuşoğlu, Mısır üzerinden 48 mühendis ve teknisyenin, Suudi Arabistan üzerinden ise 59 vatandaşın Port Sudan'dan Cidde'ye geçtiğini ve oradan da Türkiye'ye getirildiğini aktardı.

Çavuşoğlu, "(Sudan'da) Yaklaşık 2 bin 600 vatandaşımız var. Bize 'Dönmek istiyorum.' diyen her bir vatandaşımızın rakamlarını topluyoruz. Nyala'daki hastanede doktor, hemşire ve sağlık çalışanları çatışmalara uzak olsalar da panikledi. Sağlık Bakanlığı ile onlar için bir nöbet değişimi yapılmasına yönelik görüşüyoruz." ifadelerini kullandı.

Havaalanının açılmasıyla Türkiye'nin askeri uçaklar da gönderdiğini aktaran Çavuşoğlu, "Port Sudan'dan A400 tipi askeri uçağımız 270 vatandaşımızı alarak buradan ayrıldılar. Hartum'un kuzeyinde bir havaalanı var. Bu havaalanına 2 tane C130 uçağımızı gönderdik. Birincisi indi, vatandaşlarımızı aldı. Diğer uçak inerken kuyruğuna kurşun isabet etti. Kimin, ne amaçla yaptığı belli değil, tarafların tümünün de bize karşı herhangi bir art niyeti yok. Başka sebepler de olabilir." diye konuştu.

Çavuşoğlu, iki uçağın da bugün kalkıp Mısır'a gideceğini, Hava Kuvvetleri ve Milli Savunma Bakanlığı ile koordinasyon sağlandığını söyledi.

Konuya ilişkin bugün Dagalu ile telefonda görüştüklerini belirten Çavuşoğlu, Dagalu'nun kesinlikle saldırmadıklarını ve havaalanından 60 kilometre uzak olduklarını, saldıranın kontrolsüz bir güç veya "karşı taraf" da olabileceğini söylediğini aktardı.

"Türkiye arabuluculuk ve tahliye konusunda bir marka"

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Türkiye'nin iki konuda marka olduğunun altını çizerek, şu değerlendirmede bulundu:

"Bir arabuluculuk, iki tahliye konusunda Türkiye bir marka oldu, uzmanlaştı. Bakanlığımızdan bir koordinasyon destek merkezi kurduk, tüm kurumlarımızla işbirliği içinde. 100 bin vatandaşımızı Kovid-19 zamanında tahliye ettik, çok zor şartlarda. Her yer kapanmıştı. Çok sayıda ülkenin vatandaşını da getirdik, ülkelerine gönderme imkanı bulduk. Afganistan'da herkes büyükelçiliği kapattı, kaçtı. Biz büyükelçilik ekibimizi havaalanına gönderdik, vatandaşlarımızı tahliye ettik. Kolay bir dönem değildi. Havaalanı etrafında belki yüz bin civarında insan vardı."

Girişimci ve insani dış politikanın ilham kaynağının Türk milletinin yapısı, girişimci yapısı ve insani özellikleri olduğunu vurgulayan Çavuşoğlu, milletten, halktan kopuk bir politika olamayacağını söyledi.

Dışişleri Bakan Yardımcısı Etiyopya'ya gidecek

Sudan'daki çatışmanın durdurulmasına ilişkin Çavuşoğlu, bu çatışmanın 2 tarafı olduğuna işaret ederek, şunları aktardı:

"İki taraf üzerinde de etkisi olan ülkelerden bir tanesiyiz. Bazı ülkeler taraf tutuyor. Bazı ülkeler bir tarafı, bazı ülkeler diğer tarafı tutuyor. Bu çok tehlikeli bir şeydir. Sudan'dan sizin çıkarınız ne ki, neyi amaçlıyorsunuz? Sudan tarım ve diğer birçok maden bakımından da zengin bir ülke ama bu zenginliklerini kullanamayan bir ülke. Bu ülkede istikrarsızlık olduktan sonra ne halk ne da başka ülkeler bundan faydalanabilir."

Çavuşoğlu, Etiyopya Başbakanı Ahmed'in ve Türkiye'nin bir saygınlığı olduğunu kaydederek, şöyle devam etti:

"Bakan Yardımcımızı gelecek hafta Etiyopya'ya gönderiyoruz. Burak Akçapar zaten arabuluculuk konusunda uzmanlığı olan bir arkadaşımız. Kendisini gönderiyoruz, orada Etiyopyalılar ile bir altyapı, hazırlık yapacaklar. Ondan sonra daha üst düzeyde, Cumhurbaşkanı'mız zaten ilk günlerde telefon açtı. El-Burhan'la bugün bir telefon görüşmesi ayarlıyoruz ama orada en büyük sıkıntımız sık sık internetin gitmesi, telefonların çalışmaz hale gelmesi. Temas kurmak zor. Hemetti (Dagalu) ile görüşürken de ulaşılamadı ama sonunda görüştük, iyi de bir görüşme gerçekleşti."

Moskova'daki dörtlü dışişleri bakanları toplantısı mayısın başında

Türkiye-Rusya-Esed rejimi ve İran savunma bakanları ile istihbarat başkanları arasında gerçekleşen dörtlü toplantıya ve mayısta planlanan dörtlü dışişleri bakanları toplantısına ilişkin soruya yanıt veren Çavuşoğlu, Türkiye'nin bu angajmana siyasi sürecin tıkanması nedeniyle girdiğini dile getirdi.

Çavuşoğlu, bu tıkanıklığı aşmanın yolunun Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) 2254 Nolu kararı çerçevesinde ülkenin seçime götürülmesi ya da rejimle muhalefetin müzakere ederek bir yol haritası üzerinde anlaşması olduğunu belirterek, aksi takdirde kalıcı istikrar ve barışın sağlanamayacağını vurguladı.

Terörle mücadele konusunda ise terör örgütü YPG/PKK'ya karşı birlikte mücadele edilmesinin "şart olduğuna" dikkati çeken Çavuşoğlu, buna Rusya ve İran'ın da "amasız fakatsız destek vermesi" gerektiğini belirtti.

Çavuşoğlu, üçüncü konunun Suriyeli mültecilerin ülkelerine "güvenli" şekilde dönmesi olduğunun altını çizerek, "Bunların güvenli bir şekilde özellikle kendi şehirlerine ve evlerine dönebilmesi için Suriye rejimiyle işbirliği yapmak gerekiyor." ifadesini kullandı.

Can güvenliği garantisi, dönen insanlara verilecek hizmetler, eğitim, sağlık, istihdam ve temel ihtiyaçların karşılanmasında kimlerle işbirliği yapılacağı konusunun önemli olduğunu kaydeden Çavuşoğlu, öte yandan insani yardımlar dahil birçok boyutun da olduğunu dile getirdi.

Çavuşoğlu, Türk askerinin Suriye'deki güvenli bölgelerden çekilmesi durumunda YPG/PKK'nın bu boşluğu doldurabileceğine ve Türkiye'ye yönelik terör saldırıları ve sızma girişimlerini artırabileceğine dikkati çekerek, "Ülkede siyasi süreçle ilgili bir mutabakat, ülkeyi birleştirecek bir yol haritası olmadığı sürece biz çekildiğimiz an burada kan gövdeyi götürür. İç savaş devam eder. Bu çatışmalar olduğu zaman yine birçok göçmen bizim kapımıza dayanır. Bunun birçok riskleri var." değerlendirmesini yaptı.

Bakan Çavuşoğlu, "Siyasi istikrar oluştuktan sonra ülkenin tüm güvenlik güçlerinin birleştirilmesi lazım ve buralarda tam hakimiyeti sağlayabilmek lazım. Yani Adana Mutabakatını uygulayabilecek bir yapıya kavuşması lazım. Aksi takdirde bizim için ulusal güvenlik tehdidi devam eder, dolayısıyla biz böyle bir riski alamayız." diye konuştu.

Suriye'nin sınır ve toprak bütünlüğüne saygı duyduklarını, Irak'ın içinden de sürekli Türkiye'ye yönelik PKK saldırıları olduğunu aktaran Çavuşoğlu, "Keşke Irak da PKK'yı terör listesine eklese ve beraber mücadele etsek." ifadesini kullandı.

Türkiye-Rusya-Esed rejimi ve İran istihbarat başkanlarının 3 kez, savunma bakanlarının 2 kez görüştüğünü ve dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde de bir görüşme olduğunu hatırlatan Çavuşoğlu, şimdi bir sonraki toplantının dışişleri bakanları seviyesinde olacağını söyledi. Çavuşoğlu, "Bunun için Rusya'dan mayıs ayının ilk 10 günü için bazı teklifler aldık. O tarihlere baktık, bize uyuyor." şeklinde konuştu.

Toplantının Moskova'da olacağını ve Rusya'nın İran ve Esed rejimi ile görüştükten sonra tarih konusunda dönüş yapacağını kaydeden Çavuşoğlu, "Mayıs ayının ilk 10 günü içinde dışişleri bakanı düzeyinde toplantı gerçekleştirilmesi büyük bir olasılık." dedi.

Çavuşoğlu, Rusya tahılının Türkiye'de işlenerek Afrika ülkelerine gönderilmesi konusunu Rusya ile doğrudan konuştuklarını belirtti.

Rusya tahıl ve gübre ihracatının önündeki ödemeler, "sigorta, bankacılık ve Rus gemilerinin limanlara erişimi" konusundaki sorunların devam ettiğini kaydeden Çavuşoğlu, "ABD ve İngiltere kararlar aldı, bunlar yaptırım listesinde değil diye. Fakat halen Amerikan ve İngiliz bankaları, sigorta şirketleri buna yanaşmıyor 'başımıza bir şey gelir' diye." ifadesini kullandı.

Çavuşoğlu, öte yandan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın öncülüğünde başlatılan "Sıfır Atık" girişimi için gittikleri New York'ta Guterres'in bu sorunu "Türk bankaları üzerinden çözme" teklifinde bulunduğunu belirterek, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Biz de kendisine şunu söyledik, 'Bizim bankalarımızın herhangi bir sorunla karşılaşmayacağına dair bir garanti verirseniz biz sizinle çalışırız'. Genel Sekreter sözlü olarak bunu söyledi. Biz Bankalar Birliği Başkanı Ziraat Bankası Genel Müdürünü de aradık, kendisiyle de görüştük 'bize birisini verin, Genel Sekreter'in ofisiyle bunu görüşsünler' diye. Bankalar Birliği de bir arkadaşımızı önerdi. Biz de Genel Sekreterliğe bildirdik. Şimdi bunlar temas halindeler."

Bu görüşmelerden sonra Guterres'in bir "yol haritası teklifinde" bulunduğunu anlatan Çavuşoğlu, "Bu Tahıl Anlaşması'nın devam etmesi için teklifleri var. Bunlardan bir tanesi Rus gübresi, amonyağının Odesa Limanı'ndan ihraç edilmesi, ödemeler konusunda da Türkiye ile işbirliği yapılması. Bu ülkelerin bu anlaşmayı genişletme önerileri de var. Ukrayna'nın bazı ürünlerini de ekleyelim diyorlar. Bunlar müzakere ediliyor." değerlendirmesini yaptı.

Çavuşoğlu, İstanbul'da imzalanan Tahıl Anlaşması ile dünyanın en zengin ülkesinden en fakir ülkesine önemli katkı sağladıklarını belirterek, bir gıda krizinin önlendiğini vurguladı.

Bu yıl yurt dışında misyonların olmadığı bazı bölgelerde de sandık kuruldu

Yurt dışında Türk vatandaşlarının oy kullanabilmesinin uzun süre beklenen bir hak olduğunu ve son 6 seçimdir oy kullandıklarını aktaran Çavuşoğlu, her seçimde katılım oranının arttığını ve bugüne kadar seçimin güvenliği yönünde ya da herhangi bir şekilde bir sıkıntı yaşamadıklarını ifade etti.

Çavuşoğlu, bu sene Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) yazdıklarını ve misyonların olmadığı yerlerde de sandık açma kapasitelerinin bulunduğunu dile getirerek, oralarda oy kullanma süresinin daha az olduğunu çünkü sandıkların misyonlara tekrar getirilmesi gerektiğini anlattı.

Avusturya, ABD'nin bazı bölgeleri, Belçika, Hollanda, Fransa ve Danimarka gibi bazı ülkelerin misyon olmayan yerlerde de sandık açılmasına izin verdiğini kaydeden Çavuşoğlu, "Almanya uzun zamandır bekliyordu. Bölgesel yönetimler izin vermesine rağmen, federal hükümet geçen 'biz izin vermiyoruz' dediler, doğrusu biz çok şaşırdık." dedi.

Çavuşoğlu, YSK'nin ilk defa bu yıl misyon bulunmayan yerlerde sandık açılmasına izin verdiğine dikkati çekerek, Türkiye'nin Almanya'dan beklentisinin bu kararı gözden geçirmesi olduğunu, bunu anlatmak için Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock ile de telefon görüşmesi talebinde bulunduğunu söyledi.

Büyük olay olmadığı ve güvenlik sağlandığı sürece Almanya'nın da buna izin vermesi gerektiğine işaret eden Çavuşoğlu, çabalarını Türkiye'nin büyükelçilikleri ve Almanya'nın Ankara Büyükelçiliği ile sürdürdüklerini ifade etti.

"Gözlemcilerin de objektif olması gerek"

Çavuşoğlu, muhalefetin her yerde Türkiye'yi şikayet ettiğini dile getirerek, "Son 7-8 yılda, dışişleri bakanı olduğumdan beri Türkiye'yi her platformda her yere şikayet ediyorlar. İçerde tartışabiliriz ama gerçek dışı ithamlarla suçluyor. HDP'nin yapması doğal, onlar PKK ne derse onu yapıyor, aşikar. Ama CHP ve İYİ Parti de bunu yapıyor. Türkiye'nin imajı diye bir şey yok. Yüksek Seçim Kurulu'nda kimler var, her partinin temsilcisi var." diye konuştu.

Seçimleri Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi'nin gözlemlediğini, AGİT'in uzun dönem gözlemcilerinin de Türkiye'de olduğunu aktaran Çavuşoğlu, her ülkede seçimlerin gözlemlendiğini belirtti.

Çavuşoğlu, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi'nden 30 kişilik heyetin geldiğini ancak yalnızca PKK destekçisi 2 kişinin girişine izin vermediklerini söyledi.

Kimsenin 'Türkiye dışardan gözlemci kabul etmiyor' dememesi gerektiğini vurgulayan Çavuşoğlu, "Gelen gözlemcilerin de objektif olması, taraf tutmaması lazım. Bu, gözlem heyeti gönderen teşkilatların da temel kurallarından bir tanesi." ifadesini kullandı.

"Denge politikasını devam ettirmemiz lazım"

Çavuşoğlu, diğer parti genel başkanlarının da "Türkiye'nin NATO üyesi olduğunu göstereceğiz, yaptırımlara katılacağız" gibi söylemlerine ilişkin, "Kimin güdümündesin de bunları söylüyorsun? Yaptığın zaman bu özellik, biraz önce söylediğimi o saygınlığı kaybedeceksin. Tarafsızlığını kaybettiğin zaman arabuluculuk yapabilecek misin? Enerjide bir merkez olduk, bir tarafı tuttuğun zaman diğer taraftan enerjiyle ilgili sıkıntı yaşayınca nasıl telafi edeceksin? Faydası ne bize, ne faydası var?" değerlendirmesinde bulundu.

Türkiye'nin NATO üyesi, Avrupa Konseyi kurucu üyesi ve AGİT üyesi olduğunu anımsatan Çavuşoğlu, Avrupa Birliği hariç tüm Batı kurumlarının içinde olduklarına vurgu yaptı.

Çavuşoğlu, aynı zamanda dünyanın her yerinde olduklarının altını çizerek, "Neden bir tarafa ben sırtımı döneyim, bir tarafa sadece yüzümü döneyim? Bekledim de ne oldu 60 sene Avrupa Birliği kapısında, üye mi yapıyorlar? Buradan uzaklaşalım demiyoruz, bu kıtanın bir parçasıyız. Ama bizim bu denge politikasını devam ettirmemiz lazım. Bunların ülkeye ne faydası, zararı var diye bir şeyleri, dertleri yok." dedi.

Mevlüt Çavuşoğlu, Antalya’nın genel seçimlerde de yerel seçimlerde de bir özelliği olduğunu ifade ederek, "Antalya kendine hizmet edeni başının üzerinde tutar. Kendisine hizmet etmeyeni desteklemez." şeklinde konuştu.

Antalya’da AK Parti ve Cumhur İttifakı'na çok büyük bir ilgi gösterildiğini belirten Çavuşoğlu, toplumun her kesiminden çok ciddi destek gördüğünü aktardı.

Çavuşoğlu, “Anketlere baktığımız zaman AK Parti açık ara yine Antalya’da birinci parti.” açıklamasında bulundu.

Muhabir: Tuğba Altun,Muhammet Tarhan,Sümeyye Dilara Dinçer