Prof. Dr. Nevzat ARTIK* Prof. Dr. Hamit HANCI**

*Adli Bilimciler Derneği Adli Gıda Komisyonu Başkanı-Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü-ANKARA
**Adli Bilimciler Derneği Başkanı- Ankara Üniv.Tıp Fak.Adli Tıp A.D

Corona virus salgını tüketicilere gıdanın önemini bir kez daha göstermiştir.. Gıda Yaşam İçin Olmazsa Olmaz bir İhtiyaçtır. 

Diğer  taraftan dünyada nüfus hızla artmakta ve gıda paylaşımında sorunlar  bulunmaktadır. Dünyada aç  ve obez insanların varlığı üzerinde durulması gereken önemli bir konudur. 

Gıdada israf ve kayıp  özellikle turizm tesislerinde çok yaygındır. Bu nedenle Her şey dahil sistem COVİD-19 sonrası hijyen nedeni ile sorgulanmalıdır. 

Gıda israfının engellenmesi ve tüketicilerin pandemilerden etkilenmemesi için her şey dahil sisteminin tekrar düzenlenmesi veya terk edilmesi yabancı turist acentaları ile tartışılmalıdır. Çünkü Covid-19 çok kısa değil uzun süreli bir mücadele isteyecektir.

Dünyada  Birincil üretim, hasat, taşıma, dağıtım ve tüketimde gıda kaybı ve israfı  çok yaygındır. Üretilen bitkisel ve hayvansal gıdaların yaklaşık üçte biri (4 milyar tonun yaklaşık 1,3 milyar ton) israf ve kayıp nedeni  ile değerlendirilememektedir. Tarım alanlarının daraldığı ve insan nüfusunun sürekli arttığı bu günlerde gıda israfı ve kaybı her zamandan daha çok önem kazanmış durumdadır

Orta ve yüksek gelirli ülkelerde gıda hala insan tüketimi için uygun olsa bile atılabilmekte ve önemli ölçüde gıda ziyan olmaktadır. Düşük gelirli ülkelerde gıda tedarik zincirinin ilk ve orta aşamalarında çoğunlukla gıda kaybı olabilirken; tüketim düzeyinde daha az gıda israf edilmektedir. 

Bugün dünya nüfusunun tamamını rahatlıkla doyurabilecek kadar gıda mevcut olduğu halde, yaklaşık 821 milyon kişi açlık problemi yaşamaktadır. 

2050 yılında 10 milyara ulaşması beklenen dünya nüfusunun beslenme ihtiyacı için küresel gıda üretiminin % 50 artması gerekmektedir. Oysa BM-FAO raporu, mevcut kaynaklar hızla tükenirken mevcut çabalarla 2050 yılında bile açlığı bitirebilmemizin çok zor olduğunu belirtmektedir. Küresel Açlık Endeksine göre 119 ülkeden 52’sinde “ciddi”, “alarm verici” ve “son derece ciddi” düzeyde açlık bulunmaktadır.

Gıda israfı her geçen gün ciddiyetini artırmaya devam ederken otellerde geçerli açık büfe her şey dahil servis  sistemi sayısız gıda ve içecek seçeneği aynı anda tüketiciye sunmaktadırlar. Bu sunum şekli tüketicileri tahrik ederek aşırı gıda tüketmeye sevk etmektedir. Her şey dahil sistemde tüketiciler ihtiyaçtan fazla gıdayı alıp tabağında artık bırakmakta ve tüketememektedir. Bu durum gıda israfının oluşumuna neden olmaktadır. 

Bu durum aynı zamanda hijyenik açıdan sorun oluşturmakta ve bulaşlar meydana gelebilmektedir.

Açık büfe gıda servisi  turizm firmalarının talebi ile gerçekleşmektedir. Açık büfelerde sunulan gıda ve içecek  miktar ve sayısı ile porsiyon gramajlarının kontrol altına alınıp tüketicilerin de bu konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

İnsanların gıda tedariğinde sorun yaşadığı bu günlerde gıda üretiminin artması ne kadar önemli ise gıda kayıp ve atıkların önlenmesi de çok önemlidir. 

Gelişmekte olan ve sanayileşmiş ülkelerde daha fazla gıda israf edildiği görülmektedir. Sahra-altı Afrika, Güney Afrika ve Güneydoğu Asya’da kişi başına düşen atık yalnızca 6-11 kg/yıl iken, Avrupa ve Kuzey Amerika’da tüketiciler tarafından kişi başına düşen gıda atıklarının 95-115 kg/yıl olduğu tahmin edilmektedir.

Orta/yüksek gelirli ülkelerde gıda kayıpları ve atık nedenleri üzerine; ağırlıklı olarak, tüketici davranışları ve tedarik zincirindeki koordinasyon eksikliği etkilidir. Gıdaların şekil veya görünüşte mükemmel olmamaları nedeniyle; kalite standartlarına uymadığı gerekçesiyle atılması da israfın kaynaklarındandır. Tüketici düzeyinde ise gereksiz/yetersiz alım planlaması ve raf ömrü dolan gıdaların atılması da büyük hacimlerde israfa neden olmaktadır.
Gıda kayıpları, aynı zamanda toprak, su, enerji ve girdi olarak üretimde kullanılan kaynakların israfını da temsil etmektedir. Tüketilmeyen ve israf edilen gıda, ekonomik kaybın yanında gereksiz CO2 emisyonlarına da yol açmaktadır.

Otellerde her şey dahil sistemde gıda kayıpları

Turizm işletmelerinde gıda israfının önlenmesi ve gıdanın korunması amacıyla yapılan çalışmalara doğrudan katkı sağlamak, toplumda farkındalık oluşturmak ve gıda israfı sorununa kökten çözümler sunmak için kapsamlı ve interaktif bir sistem geliştirilmelidir. 

Her şey dahil sistem COVİD-19 sonrası hijyen nedeni ile sorgulanmalıdır. Gıda israfının engellenmesi ve tüketicilerin pandemilerden etkilenmemesi için her şey dahil sisteminin tekrar düzenlenmesi veya bırakılması düşünülmelidir.Bu servis ile yaklaşık yemek çeşidine göre %15-30  arasında gıda kaybı olduğu çok açıktır. Çünkü çok alınan gıdaların çoğu tabakta atık olarak kalmaktadır.

İsraf edilen toplam gıda tutarlarını azaltmak için tüm gıda zinciri boyunca verimli çözümler üretilmelidir. Düşük gelirli ülkelerde, tedbirler başta üretici perspektifine sahip olmalıdır. Tüketici grubu bilgilendirilmeli ve mevcut yüksek seviyelerdeki gıda atıklarına neden olan davranışlarını değiştirmek için eğitim verilmelidir.

Kaynak: COVİD 19 SONRASI İÇİN GIDA KAYIP VE ISRAFI AZALTILMALI GIDA ÜRETİMİ ARTIRILMALIDIR - Prof. Dr. İ. Hamit Hancı