Dünya denizlerinde meydana gelen olaylar, her gün farklı sonuçları doğurabilecek yeni bir kısım verilerle karşımıza çıkıyor. Bu verilerin analiz edilmesiyle birlikte, ülkemizin bu kapsamda karşılaşabileceği sorunlar ve elde edebileceği avantajların ne olduğu, düşünmemiz gereken önemli konular arasında yer alıyor. Denizin düşündürdükleri; bazen sizi, güncel jeopolitiğin kısmen çok farklı sonuçlarına da ulaştırabiliyor. Açık kaynaklara bağlı kalarak yazdığım için, kimi zaman meselelerin arkasında yer alan derinliği görebilmek, elbette zor oluyor. O zaman da iş tahminlere kalıyor. En iyi açık kaynaklar, yayımlandığı takdirde, resmi, bilimsel ya da benzeri raporlar oluyor. Bu tip kaynaklardan çok daha gerçekçi tahminler yapılabiliyor. Bu açıdan bakıldığında; dünyada ve ülkemizde, zihinlere yerleşmiş bir kısım ezberlerin sorgulanmaya başladığı yeni bir döneme girdiğimizi düşünüyorum.

Bu kapsamda, bazı ülkelerin deniz güçlerine ait bilinenlerle, iddia boyutunu aşan bir kısım olgular arasında önemli çelişkiler olduğunu görebilirsiniz. Bu çelişkiler, korona salgını esnasında daha fazla açığa çıkmaya başladı. Bu durum, pandemi sonrasında nasıl bir resimle karşılaşacağız sorusunu gündeme getiriyor. Bu nedenle birçok ülke, denizcilik sektörlerinde salgının neden olduğu hasarı tespit, teşhis ve buna uygun tedbirleri alma yönünde çalışmalar yapıyor.

Geçtiğimiz günlerde, İngiltere’de ‘‘Denizcilik Sektörü Kalkınma Planı’’ başlığıyla yayımlanan bir rapor; korona virüsü salgını nedeniyle, İngiliz denizcilik çevrelerinin durumunu ortaya koydu. Rapora göre, normal şartlarda, İngiltere’deki denizcilik sektörünün; ekonomiye olan brüt katma değerinin, 46 milyar pound olduğu ve 1 milyondan fazla kişiye istihdam sağladığı belirtiliyor. Ancak raporda, korona salgını nedeniyle durumun terse dönmeye başladığını gösteren veriler mevcut. Örneğin yapılan bir araştırmada, denizcilik işletmelerinin yüzde 66’sının bu dönem için cirolarında düşme beklediklerini ve bu oranın içindeki yüzde 11’in ise önünü göremez bir halde olduğunu ortaya koyuyor. İzolasyon sürecinde, denizcilik işletmelerinin yüzde 31'inin personeline ücretsiz izin verdiği ve yüzde 16'sının ise istihdamda azaltmaya gittiği belirtilmektedir. Bu sadece, virüsün etkilerine bir örnek. AB’den çıkış süreci ve sonrası için de denizcilik sektörünün karşılaşabileceği sorunlar kapsamında önlem alınması talepler arasında yer almaktadır. Her ne kadar normalleşme süreci yaşansa da pandemi etkilerinin uzun süreceği ve bu anlamda uzun vadeli hükümet destekli bir programa ihtiyaç duyulduğu ifade edilmektedir.

İngiliz denizcilik sektörünün içine girdiği zor koşulları aşmak için; raporda, üç ana başlık altında çözümler sunulmuş. Öneri başlıkları; yeni başlangıç, yatırım ve yenileme şeklinde ifade edilmiş. Her bir önerinin alt başlıklarında ise deniz endüstriyel birimleriyle, hükümetin yapması gerekenler belirtilmiş. Pazar payının artırılması, para akışının sağlanması ve bölgesel katkıların ne olabileceği gibi hususlar, maddeler halinde sıralanmış. 

Yukarıda belirttiğim 46 milyar poundluk ölçek içerisinde yaşanan kayıplar; kesin rakamsal değerler olarak, raporda belirtilmemiş. Ancak, beklenen yüzde 66’lık olası bir ciro kaybı ile talep ve önerilerin içeriklerindeki ağırlığa bakıldığında; sorunların çok da kolay aşılamayacağı gibi bir intiba ortaya çıkıyor. 

Diğer yandan ülkemizde, dünya ticaretinin önemli bir bölümünün deniz yolundan yapılıyor olması nedeniyle, deniz ticaretinin pandemi sürecinde az hasarla yoluna devam ettiğini belirten görüşler de mevcut. Buna sadece gemiler boyutunda bakarsanız belki doğru. Gemilerde, salgına karşı izolasyonu sağlamak ve tedbir almak pratikte kolay olabilir. Ancak denizcilik sektörünün tüm veçhelerini dikkate aldığınızda; meselenin sadece mal ve hizmetlerin taşınmasını sağlayan gemilerden ibaret olmadığını görebilirsiniz.

Deniz taşımacılığındaki gelirlerin düşüşüne rağmen, bu görüşlerin ne kadar gerçeğe yakın olabileceğini ancak bir dizi anket ve benzeri saha çalışmalarıyla anlayabiliriz. Ülkemizde de durumun tespiti maksadıyla; böyle bir anket çalışmasının başlatıldığı yönündeki haberler, açık kaynaklara yansımış durumda.

Bir diğer görüş ve öneri de Güney Afrika Cumhuriyeti’nden. Bir düşünce kuruluşu, pandeminin kendi denizcilik sektörlerine olan etkilerini belirlemek ve buna önlem geliştirmek için bir strateji belirlenmesini öneriyor. Bu stratejinin de sivil ve askeri resmî kurumların bir araya gelmesiyle gerçekleşebileceğini ifade ediyor. En büyük endişeleri ise askeri deniz gücünün bu pandemi sürecinden etkilenmesi. Bu sürecin yaratabileceği bütçe kesintilerinin, donanmayı etkileyebileceği tahmin ediliyor. Çünkü, önlerinde İngiltere örneği duruyor. Pandemi öncesinde başlayan ve bu süreçte iyice sıkıntıya giren Tip 26 ve Tip 31 sınıfı fırkateyn projelerindeki gecikme; İngilizlerin kuvvet yapısını oluşturmasında en büyük engeli teşkil ediyor. ABD’de de benzer örnekler söz konusu.

Pandemi ya da benzeri felaketler nedeniyle denizcilik alanında beliren sıkıntılar arttıkça, ülkelerin ekonomisi ve savunması da doğrudan ya da dolaylı şekilde etkilenebiliyor. Bu, bizim için de geçerli… 

Netice itibarıyla dünyada denizcilik sektörünün daraldığı bir ortamda, ülkemizin de bir kısım çabaları olduğunu görüyoruz. Ticari filomuzun ve limanlarımızın iyileştirilmesi kapsamında, yeterli olmasa da şimdilik epeyce bir mesafe alınmış görülüyor. Bu hususlarda yeni çalışmalar başlatıldı. Mavi Vatan kavramının artık söylem kapsamından çıkartılarak, bu tanımın yarattığı dinamo etkisiyle, bunun ekonomik katma değerlerine yoğunlaşmamız gerektiğini daha önceleri ifade etmiştim. Fakat bu, tabi ki kolay bir iş değil. Türk denizcilik sektörü, pandemi ve sonrasında bir destek arayışı içinde. Ancak yaratıcı çözümlere ihtiyaç var. Sektördeki pandemi etkilerini açığa çıkarıp raporlaştıracak bilimsel çalışmalara ihtiyacımız var. 

Olası farklı sonuçlarla da yüzleşmeye hazırlıklı olmalıyız. Örneğin bu süreç, daha fazla otomasyona haiz gemi ve liman işletim sistemlerine olan ihtiyacı gündeme getirebilir. Kaldı ki uluslararası çevrelerde, bunu dillendirenlerin sayısı artmaya başladı. Bunların arasında Yunan iş çevrelerinden olanlar var. Çin’in, şimdilik, Trieste limanından vazgeçmesi ve ağırlığı Pire limanı üzerine vermesi; komşu ülkeye, bu açıdan farklı avantajlar sağlayabilir.

Diğer yandan denizdeki askeri gücümüzün, salgın sürecinden etkilenmemesi için her türlü önlemin alındığı ve sürekli hale getirilmeye çalışıldığı anlaşılıyor. Tabi bu gücümüzün geçmişten gelen tecrübesi, yapısı ve kurum kültürü; sorunlara müdahale ve çözüm noktasındaki uygulamalarında, onu farklı kılabiliyor. Geçirdiği her türlü badireye ve karşılaştığı melanetlere rağmen…

Denizcilik sektörü ve pandemi sürecini konu alan bir ufuk turu yapmış olduk. Bir kısım ülkelerin yaklaşımlarına dair örnekler vermeye çalıştım. Özellikle ekonomimizdeki sorunları atlatmamıza yardımcı olabilecek bir sektörün, bu süreci daha rahat aşmasını sağlayacak tedbirleri almamız gerekiyor. Selametle…

Kaynaklar:

Jiang, Jason, ‘‘Maritime UK releases sector recovery plan’’, Splash 247, 16 Haziran 2020, https://splash247.com/maritime-uk-releases-sector-recovery-plan/  (17 Haziran 2020)
Walker, Timothy, Reva, Denys, ‘‘COVID-19 makes SA’s maritime strategy more complex and more urgent’’, Institute for Security Studies ISS, 05 Mayıs 2020, https://issafrica.org/iss-today/covid-19-makes-sas-maritime-strategy-more-complex-and-more-urgent  (18 Haziran 2020) 
‘‘Covid-19 ile birlikte denizcilik nereye evrilecek?’’, Marine Deal News, 30 Nisan 2020, https://www.marinedealnews.com/covid-19-ile-birlikte-denizcilik-nereye-evrilecek/  (18 Haziran 2020)
‘‘Sektör pandemi sonrası destek bekliyor’’, 7Deniz, 21 Mayıs 2020, https://www.7deniz.net/haber-sektor-pandemi-sonrasi-destek-bekliyor-33993.html  (18 Haziran 2020)
‘‘Global denizcilik sektöründe Covid-19 iş etki anketi’’, 7Deniz, 14 Haziran 2020, https://www.7deniz.net/haber-global-denizcilik-sektorunde-covid-19-is-etki-anketi-34276.html  (18 Haziran 2020)
Roussanoglou, Nikos, ‘‘Digitization in Shipping Will Speed Up Thanks to COVID-19’’, Hellenic Shipping News Worldwide, 02 Nisan 2020,  https://www.hellenicshippingnews.com/digitlization-in-shipping-will-speed-up-thanks-to-covid-19/  (18 Haziran 2020)
Szakonyi, Mark, ‘‘COVID-19 to accelerate logistics industry toward digital, low-growth reality’’, JOC, 30 Nisan 2020, https://www.joc.com/maritime-news/covid-19-accelerate-logistics-industry-toward-digital-lower-growth-reality_20200430.html  (18 Haziran 2020) 

Kaynak: Denizcilik Sektörü ve Pandemi Süreci - Alp Kırıkkanat